انعكاس مفاهيم "علم اطلاعات و دانش‌شناسي" در درسنامه‌هاي دوره ابتدايي

Concepts Related to Knowledge and Information Science in Elementary School Textbooks

هدف: بررسی میزان انعكاس مفاهیم حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی در درسنامه‌های دوره ابتدایی. روش/ رویكرد پژوهش: این پژوهش از نوع كاربردی است كه با استفاده از روش تحلیل محتوای كمّی صورت گرفته است. جامعه پژوهش ۴۴ درسنامه شش پایه اول دوره ابتدایی بود. داده‌ها با استفاده از سیاهه وارسی پژوهشگر‌ساخته گردآوری و در ۱۱ دسته موضوعی دسته‌بندی شد. یافته‌ها: تعداد ۶۱۹۴ مفهوم از علم اطلاعات و دانش‌شناسی در درسنامه‌ها به‌كار رفته كه پایه ششم با 5/30% در رتبه اول، پایه پنجم در رتبه دوم (9/18%)، و پایه دوم در رتبه سوم (3/16%) قرار داشت. در بین كتاب‌ها "آموزش قرآن" با ۲۴۶۶ مورد در رتبه اول، "فارسی" در رتبه دوم (۱۵۶۳ مورد)، و "اجتماعی" در رتبه سوم (۷۳۰ مورد) قرار گرفت. 8/38% مفاهیم در متن درس‌ها، 7/36% در تصویرها، 1/23% در تمرین‌ها، و ۱۴% در پانویس‌ها به‌كار رفته بود. از نظر موضوعی، موضوع "مواد كتابخانه‌ای" با 8/63% در رتبه اول، "مطالعه و كتاب‌خوانی" در رتبه دوم (5/12%)، و "چاپ و نشر" در رتبه سوم (۸/۸%) قرار گرفت. نتیجه‌گیری: برای گنجاندن مفاهیم علم اطلاعات و دانش‌شناسی در درسنامه‌ها سیاست مشخص و مدونی وجود نداشته است و در میزان انعكاس موارد، چه در پایه‌های مختلف و چه در كتاب‌های مختلف، توازنی وجود ندارد. با وجود تحولات به‌وقوع پیوسته در حوزه فناوری‌های اطلاعاتی و اطلاع‌رسانی، این حوزه ‌كمترین میزان انعكاس را در بین موضوعات به‌خود اختصاص داده است كه نیاز به تجدید نظر و بازنگری اساسی دارد. 

Purpose: To survey the existence of concepts related to knowledge and information science in elementary school textbooks. Methodology: An applied research using quantitative content analysis. The population consists of 44 textbooks of all six grades of elementary school. Data collected using a self-designed checklist and fell into 11 categories. Results: 194 concepts were used in textbooks which sixth grade stands in the first place with 30.5% followed by fifth grade with 18.9% and second grade with 16.3%. Among textbooks, "Quran" with 2466 cases is in the first place, followed by "Farsi" and "Social Science" with 1563 and 730 cases respectively. Considering subjects, "library materials", "studying and reading" and "printing and publishing" are first to third with 63.8%, 12.5% and 8.8%. Conclusion: There exists no written policy for writing about Knowledge and Information Science concepts in school textbooks even no balance in writing about concepts in different grades or textbooks. Also, information technology has been less considered which needs to be revised due to recent advances.