تغييرات شكل هاي مختلف پتاسيم خاك در مراحل مختلف رشد گندم

Changes in Different Forms of Soil Potassium at Various Growth Stages of Wheat

تغييرات شكل هاي پتاسيم خاك شامل محلول، تبادلي و غيرتبادلي در مراحل مختلف رشد گندم (Triticum aestivum L.) مي تواند در مديريت اين عنصر پرمصرف و آگاهي از چرخه آن در خاك مهم باشد. براي بررسي اين امر، آزمايشي در قالب طرح كاملاً تصادفي در يك مزرعه نه هكتاري در سال زراعي 1391-1392 انجام گرديد و نمونه هاي خاك از اعماق 15-0 و 30-15 سانتيمتري قبل از كشت گندم و در مراحل مختلف رشد آن تا مرحله رسيدن كامل دانه و همچنين نمونه هاي گياهي در مراحل مختلف رشد گندم جمع آوري شد و شكل هاي مختلف پتاسيم شامل محلول، تبادلي و غيرتبادلي در خاك و پتاسيم كل در گياه اندازه گيري گرديد. نتايج نشان داد كه پتاسيم محلول خاك سطحي در مراحل اوليه رشد گياه تا مرحله ساقه روي كاهش شديدي نشان داد و پس از آن ثابت ماند. اما در خاك زيرسطحي اين تغييرات داراي دامنه كمتري بود. كاهش معني دار پتاسيم تبادلي خاك سطحي در مراحل ساقه روي و رسيدن كامل دانه اتفاق افتاد؛ اما در خاك زيرسطحي اين كاهش در مرحله شيري شدن روي داد. تغييرات پتاسيم غيرتبادلي خاك سطحي در مرحله رسيدن كامل دانه بود در حاليكه افق زيرسطحي تغييرات محسوسي را نشان نداد. مجموع پتاسيم محلول، تبادلي و غيرتبادلي در مراحل رشد گندم از 759 ميلي گرم بر كيلوگرم به 720 و 680 ميلي گرم بر كيلوگرم به ترتيب در مراحل ساقه روي و رسيدن كامل دانه كاهش يافت. به طور كلي كاهش مقدار پتاسيم قابل استخراج به وسيله اسيد نيتريك در خاك سطحي بيش از پنج برابر خاك زيرسطحي بود. غلظت پتاسيم در اندام هاي هوايي گياه در مرحله پنجه زني افزايش يافته به 8/6 درصد رسيد و پس از آن تا مرحله رسيدن كامل دانه كاهش و به 1/1 و 8/0 درصد به ترتيب در بخش رويشي و بذر رسيد. به طور كلي نتايج نشان از حداكثر سرعت جذب پتاسيم در مرحله ساقه روي گندم دارد كه در مديريت مصرف كودهاي پتاسيم مي تواند به عنوان ابزاري كليدي در نظر گرفته شود. از طرف ديگر در برآورد ميزان پتاسيم قابل استفاده خاك، نقش پتاسيم غيرتبادلي و پتاسيم خاك زيرسطحي نيز بايد در نظر گرفته شود.

Changes in soil potassium pools including soluble, exchangeable and non-exchangeable forms at various growth stages of wheat (Triticum aestivum L.) may be important in management of this macronutrient and knowledge of its dynamic process. To study that issue, an experiment was done in a completely randomized design on a 9-ha field during 2012-2013. Soil samples were taken from depths of 0-15 and 15-30 cm before sowing wheat, and at its various growth stages until ripening. Also, at various growth stages, plant samples were collected and different K forms in soil including soluble, exchangeable and non-exchangeable, and total plant K were determined. Results indicated that soluble K in surface soil decreased severely during early growth stages until stem elongation, and thereafter continued constantly. But, changes in subsurface soil were slower. Significant decreases in exchangeable K in surface soil occurred at stem elongation and ripening stages, but this reduction in subsurface soil occurred at grain milk stage. Non-exchangeable K changes in surface soil were observed at ripening stage, while changes in subsurface soil were not significant. Sum of soluble, exchangeable and non-exchangeable decreased from759 mg kg-1 to 720 and 680 mg kg-1 at stem elongation and ripening stages, respectively. Generally, HNO3-extractable K decreased in surface soil five times more than subsurface soil. Potassium concentration in shoots increased at tillering stage and reached 6.8 %, followed by a decrease to 1.1% and 0.8 % in shoot and seed, respectively, at ripening stage. Generally, results indicated a maximum K uptake by wheat at stem elongation stage that may be considered as a key tool in K fertilizer management. On the other hand, the role of non-exchangeable K and K in subsurface soil may be considered in available K estimation.