ژئوشيمي و خاستگاه كانسار مگنتيت-آپاتيت گزستان، شرق بافق

Geochemistry and genesis of magnetite- apatite mineralization in Gazestan, east of Bafq

كانسار گزستان در 78 كیلومتری شرق بافق و در پهنه پشت بادام-بافق قرار دارد. سنگ‌های آتشفشانی تا نیمه ‌آتشفشانی كامبرین زیرین با تركیب بازیك تا اسیدی در این منطقه رخنمون دارد. سنگ‌های اسیدی منطقه، ویژگی‌های ماگماتیسم كوهزایی و مناطق قوس آتشفشانی را نشان می‌‌دهند. سنگ میزبان كانسار گزستان دچار دگرسانی‌های سدیك-كلسیت (اكتینولیتی)، پتاسیك، سریسیتیك، كربناتی، سیلیسی، كلریتی±اكتینولیتی±اپیدوتی و تورمالینی شده است. وسعت دگرسانی‌كلریتی±اكتینولیت±اپیدوتی در محدوده كانسار بیشتر از بقیه دگرسانی‌ها است. ماده معدنی شامل: مگنتیت و آپاتیت است كه به مقدار اندكی با كانی‌های سولفیدی (پیریت و كالكوپیریت) و بعضی كانی‌های عناصر نادر خاكی (آلانیت-مونازیت) همراه است و ‌بیشتر به شكل برشی، نواری، توده‌ای، استوك‌ورك و رگه‌ای در سنگ‌ میزبان دگرسان دیده می‌شود. حداقل سه نسل آپاتیت شناسایی شده است. آپاتیت‌های نسل دوم دارای كانی‌های عناصر نادر خاكی فراوان‌تری هستند. دمای همگن شدن سیالات درگیر در آپاتیت‌های نسل سوم از 130 تا 200 درجه سانتیگراد به دست آمده است. آپاتیت‌ها غنی‌شدگی از عناصر نادر خاكی سبك (LREE) و تهی‌شدگی از Eu و HREE را نشان می‌دهند. سیال ماگمایی غنی از Fe، P و REE در تشكیل این كانسار نقش اساسی داشته است. در مراحل نهایی كانه‌زایی، اختلاط آب جوی (دریا) با سیالات ماگمایی سبب كاهش دما و ته‌نشینی آپاتیت‌های تأخیری و كانی‌های باطله (كوارتز و كلسیت) شده است. كانسار گزستان بیشترین شباهت را با كانسارهای اكسید آهن آپاتیت‌دار تیپ كایرونا و زیر گروه كانسارهای تیپ Iron Oxide Copper Gold (IOCG) دارد.

The Gazestan iron oxide-apatite deposit, is locted 78 km east of Bafq at the Posht-e- Badam- Bafq block. Different kinds of lower Cambrian volcanic and subvolcanic rocks ranging from basic to felsic, outcrop in Gazestan area. Felsic volcanic rocks mainly are associated with orogenic phase and considered as an arc magmatism. In Gazestan deposit, host rocks display extensive alteration that can be classified into six groups including Sodic-calcic, potassic, sericitic, carbonates, silicic, chlorite ± actinolite ± epidote and tourmaline alterations. Chlorite ± actinolite ± epidote alteration is well developed throughout the Gazestan deposit.The ore body is mainly magnetite-apatite with less sulfides (Pyrite-Chalcopyrite) and REE minerals (allanite-monazite) which occur as breccia, banded, massive, stockwork and vein in altered volcanic rocks. Three generations of apatite are recognized which the second generation is usually enriched in REE minerals (monazite). The homogenization temperature of apatite (III) was calculated between 130-200 °C. The REE pattern of apatites show strong LREE enrichment with negative Eu and HREE anomaly. Magmatic fluids with high amounts of P, Fe and REE are responsible for the ore formation at the first stages. At the final stage of mineralization, meteoric (marine) waters mixed with the magmatic fluids, causing decrease in temperature and precipitation of late apatite and gangue minerals (calcite and quartz). The Gazestan deposit share many similarities with the Kiruna-type deposits (one of the subgroup of IOCG deposits).