جلوه‌هاي بديع معنوي در غزل هاي حكيم شفايي اصفهاني

Innovative use of literary devices in the sonnets of Hakim ShefaiEsfehani

شرف الدين حسن معروف به حكيم شفايي اصفهاني (956-1037ھ ) طبيب ، عارف و شاعر خوش سخن عهد صفوي است و درعين‌حال از معروف ترين شاعران هجوسراي اين عصر محسوب مي شود. وي در انواع قالب هاي شعري طبع آزمايي كرده و درغزل- سرايي شيوه مطلوب يافت. ديوان او دربردارنده 12000 بيت است كه 160غزل برجستگي خاصي به ديوان او بخشيده است. كلام جادوگرش مورد توجه شاه عباس اول صفوي واقع شد و اقتدارش در اصفهان زبانزد خاص و عام گرديد. از انديشه و فحواي كلامش نيز مي توان استنباط كرد كه او از آرايه هاي بديع معنوي به بهترين شيوه در اشعارش بهره برده است. آرايه‌هاي متناقض نما، مبالغه، ايهام، حسن تعليل‌ سبب رونق بخشي به غزل هاي شفايي شده است. آرايه‌هاي ديگر همچون استثناي منقطع، رجوع، توجيه، استتباع، سياقه اعداد، تجاهل العارف، مذهب كلامي، بسامد بالايي درغزل هاي او ندارند. در اين پژوهش كه به شيوه توصيفي است، تلاش شده است تا جايگاه ويژه صنايع بديع معنوي و شگردهاي شفايي دركاربرد اين آرايه‌ها روشن گردد.

One of the skilled poets living at the time of Safavid dynasty was Sharaf-al-Din Hassan known as Hakim ShefaiEsfehani (1577-1658). Although he was a physician and mystic too, he is the best reputed for his poetic lampoons. He tried his poetry in various feet till he achieved a desirable style. His anthology contains 12000 verses, and it is highly notable owing to 160 sonnets. His poems enchanted King Abbas, the first of Safavid so much, as for the poet to become known and powerful in Esfehan. The thoughts and tenets of Hakim’s poems point to his knowledge of various subjects specifically oration. The poems make the best use of figures of speech as well as innovative literary devices. Indeed, the innovation owes a lot to the high frequency and the distinguished place given to such devices as paradoxes, hyperboles, ambiguities, and substantiations. However, other literary devices are of no considerable frequency. This paper presents a descriptive study focusing on the distinct status of literary devices and verbal stunts employed in Shefai’s poetry