تحليل انتقادي كاربرد «حكمت الهي» در كلام شيعه

A Critical Analysis of the Application of “Divine Wisdom” in Shi‘ite Theology

صفت حكمت الهي در كلام شيعه براي اثبات برخي قواعد و اصول اعتقادي به‌كار رفته است. متكلمان شيعه در استدلال‌هاي خود هدف آفرينش انسان يا مكلف نمودن او را تعيين مي‌كنند و وسيله‌هاي لازم براي رسيدن به هدف را بر او واجب مي‌دانند و آنچه را كه مانع رسيدن به هدف مي‌بينند بر خدا قبيح مي‌شمارند. در اين نوشتار با روش تحليل منطقي كفايت ادله مبتني بر حكمت الهي، در قاعده لطف، عدل الهي، ضرورت نبوت و امامت، و ضرورت معاد، در آثار معروف‌ترين متكلمان شيعه مورد بررسي قرارگرفته‌اند. در اين ادله خلل‌هاي مشتركي وجود دارد كه ريشه در روش به‌كارگيري حكمت الهي در استدلال‌هاي كلامي دارد. به نظر مي‌رسد كه ادلّه متكلمان در تعيين غرض الهي فاقد كفايت است: آنچه آنان واجب علي الله مي‌دانند ابزارهاي منحصر به فرد و غير قابل جايگزين براي اهداف الهي نيستند؛ و گاهي افعال ربوبي با افعال بشري قياس مي‌شوند.

The attribute of Divine Wisdom is applied in Shi‘ite Theology to prove some religious beliefs. Shi‘ite theologians believe that providing the tools needed to achieve the Divine Purpose of the human beings’ creation and removing the obstacles to it is necessary to God. Using logical analyses, this research investigates the sufficiency of the arguments based on Divine Wisdom in relation to the problems of the principle of Divine Grace, Divine Justice, the necessity of prophecy, the Imamate, and the resurrection. It seems that these arguments, because of having their roots in Divine Purpose, are not sufficient to prove the results