چاه هاي نزو (Nezoo) سيستم سنتي تغذيه آب هاي زيرزميني در استان هرمزگان

امروزه توجه به دانش بومي در زمينه آب و خاك، به دليل كاركردهاي مطلوب آن و به ويژه اطمينان از سازگاري بالا و حفظ توازن بوم شناختي و همچنين همراهي و مشاركت مردمي از اهميت بسزايي برخوردار است. آنچه به گردآوري و تدوين دانش بومي در سال هاي اخير اهميت مضاعف بخشيده است، ضرورت دستيابي به فناوري و دانش مناسبي است كه در عين پاسخگويي به نيازهاي رو به رشد جوامع، منابع محدود طبيعي را نيز به گونه اي پايدار مورد بهره برداري قرار دهد. رسيدن به اين دانش مناسب، تنها از راه تلفيق دانش رسمي و دانش بومي ميسر است. بنابراين هر اقدامي براي گردآوري دانش بومي آبخيزداري و بهره گيري از اين حكمت ديرين و تلفيق آن با علوم نوين در شرايط كنوني امري ضروري است. مردم هرمزگان با توجه به محدوديت هاي اقليمي و خشكي محيطي اين خطه، از ديرباز اقدامات مختلفي را در زمينه بهره برداري از منابع آب و خاك و استحصال باران، كه به صورت سنتي و تجربي توسط خود مردم كسب شده، مورد استفاده قرار مي دهند. نمونه بارز آن چاه هاي نزو است كه در حقيقت بخشي از سيستم مديريت سيلاب هستند. اين سيستم به صورت مجموعه اي از بندها و تيربندها و سازه هاي كنترل فرسايش و چاه هاي تغذيه اي در روستاي گزير از توابع شهرستان بندر لنگه وجود دارد (البته در مناطق ديگر استان مانند روستاي گچوئيه نيز وجود دارند). قدمت اين سيستم كاملا مشخص نيست ولي آثار به جاي مانده از آن كه شايد بيش از صدها سال باشد در بسياري از نواحي دشت در سطح وسيعي خود نمايي مي كند و علوم و فنون گذشتگان اين ديار در رابطه با دانش بومي آبخيزداري و استحصال آب باران را به نمايش مي گذارد. در حقيقت اين مجموعه، مجموعه اي بي نظير در استان هرمزگان و كم نظير در ايران است. اين سيستم ها به گفته اهالي منطقه تا حدود 50 سال پيش كاملا فعال بوده است ولي امروزه فقط قسمت هايي از آن در حال فعاليت است. از هزاران سال پيش كه مردم بومي منطقه در اين دشت ساكن شده­اند با توجه به وضعيت خشكسالي هاي موجود و نوع سازند زمين­شناسي كه خود عاملي بر كيفيت نامطلوب آب منطقه است، روشي ابداع كرده­اند كه خود به صورت مستقيم آب را به سفره ي آب هاي زيرزميني مي­رساند. امروزه نيز با به كارگيري دانش بومي و تلفيق آن با دانش نوين و استفاده مصالح روز اقدام به تغذيه آب هاي زيرزميني نموده اند. نتايج حاصل از اين تلفيق بهبود كميت و كيفيت آب هاي زيرزميني بوده است. به طوري كه EC آب در طول 2 ماه از 7000 به 3000 ميكرو موس كاهش يافته است و آب چاه هاي پايين دست نيز شيرين تر شده و سطح ايستابي آن ها افزايش يافته است.