تحليل مدل‌هاي رگرسيون شمارشي با صفر انباشته به روش بيز و بكارگيري آن‌ها در شناسايي عوامل موثر بر تعداد دفعات اهداي مجدد خون

مقدمه: هدف اصلي مراكز انتقال خون، تامين خون سالم و كافي بر روي بيماران مي‌باشد. براي آماده كردن خون سالم و كافي جهت تامين نياز بيماران، آگاهي از عواملي كه افراد را به اهداي خون دعوت مي‌كند و از خروج آن‌ها از چرخه اهدا جلوگيري مي‌كند امري ضروري است. با توجه به اهميت اهداكنندگان خون به‌عنوان تنها منبع خون، در اين مطالعه به بررسي عوامل موثر بر تعداد دفعات اهداي مجدد خون اهداكنندگان شهركرد بر اساس مدل‌هاي رگرسيون شمارشي با صفر انباشته پرداخته شده است. روش‌ها: مطالعه از نوع توصيفي تحليلي است كه بر روي داده‌هاي اهداي خون يك نمونه تصادفي به حجم 864 نفر از اهداكنندگان خون بار اول پايگاه انتقال خون شهركرد انجام گرفت. متغير پاسخ برابر با تعداد اهداي خون طي پنج سال و متغيرهاي مستقل شامل سن، شغل، جنس، و وزن هستند. تحليل داده‌ها بر اساس مدل‌هاي رگرسيون شمارشي با صفر انباشته شامل مدل رگرسيون پواسون با صفر انباشته، دوجمله‌اي منفي با صفر انباشته و پواسون تعميم يافته با صفر انباشته انجام گرفت. برآورد پارامترها به روش بيزي و بر اساس الگوريتم مونت كارلوي زنجير ماركوفي و با استفاده از نرم‌افزار Win BUGS انجام شد. مقايسه مدل‌ها بر اساس معيار بيزي اطلاع انحرافي انجام شد. يافته‌ها: مدل رگرسيون پواسون تعميم يافته با صفر انباشته با داشتن كمترين مقدار معيار اطلاع انحرافي نسبت با ساير مدل‌ها، به عنوان بهترين مدل رگرسيون شمارشي با صفر انباشته براي داده‌ها انتخاب شد. متغير وزن تاثير معني‌دار بر تعداد دفعات اهداي مجدد داشت به‌طوري‌كه با افزايش وزن اهداكنندگان، تعداد دفعات اهداي مجدد خون افزايش يافته است. هم‌چنين تعداد دفعات اهداي مجدد خون ارتباط معكوس با سن داوطلبان اهداي خون داشت. نتيجه‌گيري: تعداد دفعات اهداي مجدد خون با وزن ارتباط مستقيم و با سن ارتباط معكوس داشت. لذا لازم است با فرهنگ‌‌سازي و آموزش عمومي، افراد با سن بالا و با وزن متوسط را به اهداي خون تشويق كنيم.

Background: To prepare safe and adequate blood supply to meet patients’ needs and ensure a sufficient number of regular blood donors, knowledge about factors encouraging people to donate blood regularly is essential. Considering its importance, we aimed to identifying the effective factors of the return to blood donation in based on zero-inflated count regression models using Bayesian approach. Methods: This is a descriptive-analytical study performed on data of 864 blood donors in blood centers scattered across Shahrekord. The response variable was the number of return to blood donation during up to five years. The analysis was done based on zero-inflated regression models including: zero-inflated Poisson, zero-inflated Negative Binomial and zero-inflated generalized Poisson. Analyses of models were carried out based on Bayesian technique using Marko Chain Monte Carlo methods by WinBUGS. Models comparison were done using deviance information criterion (DIC). Findings: The zero-inflated generalized Poisson regression model had the lowest DIC compare to other models. The body weight had a significant positive effect and the age of volunteers had significant negative effect on the number of return to donation. Conclusion: The body weight and age of volunteers have significant positive and negative relationship to the number of return to donation; so much effort should be done to encourage moderate-weight and higher-age to donate more frequently.