نقد فضاي بومي‌سازي‌شده در كتب درسي آموزش زبان‌هاي خارجي

The critical study of localized context in Iranian foreign languages’ textbooks

بر اساس انتقادهايي كه از مباني علم جديد، پيرامون مسايل هويت ملي و هويت اجتماعي در پِي پديده جهاني‌شدن به‌ويژه در بخش آموزش زبان‌هاي خارجي و برنامه‌ريزي زباني در شاخه جامعه‌شناسي زبان، صورت گرفته مفاهيم تازه‌تري همچون «دانش بومي» و «بومي‌سازي» به‌وجود آمده‌اند. در اين راستاست كه نظام آموزشي مي‌تواند نقش بي‌بديلي در شكل‌دهي به هويت ملي افراد هر جامعه ايفا كند. در اين ميان كتاب‌هاي درسي و محتواي آموزشي را بايد ابزاري اساسي در انتقال مفاهيم، ارزش‌ها، هنجارها و حتي آموزه‌هاي فرهنگي و مذهبي در ميان افراد جامعه دانست كه در شكل‌دادن به شخصيت كودكان و نوجوانان جامعه نقش مهمي دارد. هدف آموزش در عصر حاضر، حفظ و اعتلاي هويت و ارزش‌هاي ملي دانش‌آموزان، ضمن حضور در دهكده جهاني است. بر اين اساس، پژوهش حاضر قصد دارد به نقد فضاي بومي‌سازي‌شده در كتب درسي آموزش زبان‌انگليسي و فرانسه بپردازد. پژوهش حاضر از نظر ماهيت و روش، اسنادي- تحليلي است و در آن براي تجزيه‌وتحليل اطلاعات، از روش تحليل محتواي كيفي استفاده شده است. جامعه آماري شامل كتاب‌هاي دوره راهنمايي زبان فرانسه و كتاب‌هاي پايه هفتم و هشتم زبان انگليسي است. از پژوهش اين نتيجه به دست آمد كه مولفه‌هاي هويت ملي در كتاب‌هاي زبان انگليسي به‌مراتب بيشتر از كتاب‌هاي درسي زبان فرانسه است. علي‌رغم حضور كم‌رنگ برخي از ابعاد هويت ملي و يا فقدان پردازش مناسب و متوازن برخي از ابعاد ديگر در كتب هر دو زبان، بااين‌حال واردنمودن مولفه‌هاي هويت ملي و بومي‌سازي كتاب‌هاي درسي، اقدامي ارزشمند مي‌باشد.

Based on the critics about national and social identity which occurred after the globalization phenomenon, especially in foreign languages education and language planning, new issues like localized knowledge and localization have been developed. Textbooks and educational contents are essential instruments in transferring the culture and religious issues, norms and values and they have influential role on developing children and teenagers’ personality. The aim of education at the present era is to protect and improve the identity and national values in students living in the global village. This study is going to criticize the localized context in English and French education textbooks in Iran’s education system. It is a documentary analytical study and it uses qualitative content analysis method for data analysis. The research population consists of guidance school French education textbooks and 7th and 8th grade English textbooks. We concluded that the amount of identity elements in English textbooks are more than French ones and we can see some national identity elements in both English and French textbooks which can be improved more.