بررسي خبر واحد در فقه ابن‌ادريس

Investigating ‘a single report’ (khabar al-wāhid) in the jurisprudence of Ibn Idrīs

اعتقاد به عدم حجیت خبر واحد یكی از اساسی‌ترین مبانی ابن‌ادریس در علم اصول است و همین مسأله موجب شده است تا آرا و شیوه فقاهت وی، متفاوت از آرای دیگر فقها شود و حتی در مواردی از شذوذ و ندرت سر درآورد. وی روایاتی را كه به حد تواتر نرسد یا مجرد از قرائن باشد؛ حجت نمی‌داند؛ از این رو كه این‌گونه اخبار علم آور نیستند. وی این مبنا را جزء ضروریات فقه امامیه یافته است. این مبنا موجب شده است تا برخی عمل نكردن به اخبار اهل بیت را به او نسبت دهند. لیكن طبق تحقیق، این نسبت صحیح نیست؛ زیرا ابن‌ادریس علاوه بر خبر متواتر به اخبار آحادِ بسیاری استناد كرده است. می‌توان گفت در نگاه ایشان خبر واحد به دو قسم، تقسیم می‌شود. خبر واحدی كه ادلّه‌ دیگر، مؤید آن است. چنین خبری قطع‌آور است و می‌توان بدان عمل نمود و خبر واحدی كه بدون مؤید است و نمی‌توان بدان عمل نمود؛ هرچند كه راوی آن ثقه باشد. نتیجه این‌كه طبق مبنای ایشان، صحت و سقم خبر واحد را باید در عرضه به سایر ادلّه سنجید.

Belief in the lack of authority of ‘a single report’ is one of the most basic doctrines of Ibn Idrīs in the Principles of Jurisprudence, and this same issue has caused his ideas and methods of jurisprudence to be different from those of other jurists, and even in some cases has led to irregularity and scarcity. He does not consider as authentic those traditions that have not reached frequency (tawātur) or those lacking evidence; since he believes that such reports do not bring about knowledge. He defines this thesis as an essential element within Imamiyya jurisprudence. The thesis has caused some to ascribe to him the failure to follow the reports of the Ahlul Bayt. But according to the study, this attribution is not right because Ibn Idrīs has referred to many non-frequent (āhād) reports as well as frequent ones (the mutawātir). It can be said that in his view ‘single reports’ are divided into two types: a single report which is confirmed by other evidences, and such a report is certain and can be practiced; and a single report without confirmation and cannot be practiced, even if its narrator is reliable. As a result, according to his theory, the truth and accuracy of a single report must be measured in its relationship with other reasons and arguments.