اثرگذاري عوامل اقليمي و تبخيرتعرق بر زوال جنگل‎‎هاي زاگرس مركزي در استان لرستان

Meteorological parameters and evapotranspiration affecting the Zagros forests decline in Lorestan province

گوناگونی عوامل تأثیرگذار بر زوال بوم‌سازگان جنگلی زاگرس، قضاوت و برنامه‎‎ریزی را برای آن سخت و مشكل كرده است. هدف از این پژوهش، بررسی ارتباط بین عوامل اقلیمی (بارش، دمای هوا، رطوبت نسبی و سرعت باد) و تبخیرتعرق مرجع با زوال جنگل‎‎های زاگرس، به‌عنوان یكی از فرضیات مطرح در رابطه با این پدیده، در استان لرستان بود. بدین منظور از داده‎‎های اقلیمی درازمدت 9 ایستگاه هواشناسی همدیدی این استان و چهار ایستگاه هواشناسی همدیدی استان‎‎های مجاور استفاده شد. بدلیل اینكه سازمان جنگل‎‎ها، مراتع و آبخیزداری كشور، شروع پدیده‎‎ زوال جنگل را در ناحیه‎‎ رویشی زاگرس این سال گزارش كرده است روند عوامل مورد بررسی در درازمدت و از سال 1380 خورشیدی به بعد بررسی شد. بر اساس نقشه‎‎های موجود زوال جنگل‎‎های استان لرستان، پنج طبقه از نظر زوال در این جنگل‎‎ها در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد كه عامل بارش در تمامی ایستگاه‎‎ها از سال 1380 خورشیدی به بعد كاهش چشمگیری یافته است (بجز پلدختر) و دمای هوا نیز در كلیه‎‎ ایستگاه‎‎ها بجز پلدختر، در 15 سال اخیر افزایش نشان داده است. در 15 سال اخیر، تبخیرتعرق مرجع نیز در بیشتر ایستگاه‎‎های مورد مطالعه روند افزایشی داشته است. انطباق نقشه‎‎ زوال جنگل با نقشه‎‎های عوامل اقلیمی، عوامل بارش (779/0)، دمای هوا (776/0)، رطوبت نسبی (602/0) و تبخیرتعرق مرجع (670/0) همبستگی معنی‎‎داری را با طبقات زوال جنگل نشان دادند (01/0 P <). نتایج این پژوهش نشان داد كه یكی از مهمترین دلایل خشكیدگی بوم‌سازگان جنگلی زاگرس، می‎‎تواند تغییر عوامل اقلیمی و تبخیرتعرق مرجع در طی زمانی كوتاه بوده باشد.

Decline of Zagros forest ecosystems assumes to be a multi-dimensional, complicated, and national problem so that it is rather difficult to find a solution due to multiplicity of affecting parameters. The goal of this research, along with examination of the hypothesis of linking forests decline and meteorological parameters, was to reveal the connection of precipitation, air temperature, humidity, and wind speed as well as reference evapotranspiration with forest decline. Meteorological data recorded by nine synoptic stations scattering in Lorestan province and four stations positioned away in neighboring provinces were employed. Long-term trends of meteorological parameters were liken with changes in meteorological data since 2000, when forests decline in the Zagros region was commenced as stated by Iranʹs forest, range and watershed organization. Mapping forest decline were grouped in five classes. Apart from Pol-e-Dokhtar, precipitation data proposed a noticeable reduction since 2000 in contradiction of rising air temperature. Reference evapotranspiration, as well, showed an increasing trend in most stations. Precipitation (R2:0.779), air temperature (R2:0.776), relative humidity (R2:0.602), and reference evapotranspiration (R2:0.670) were significantly connected with forests decline classes (P‹0.01). This research confirmed that unexpected changes in meteorological parameters and reference evapotranspiration due to world climate changes was correlated with Zagros forests decline.