اثربخشي مداخله زودهنگام مبتني‌بر والدين بر ميزان توجه اشتراكي (پاسخ‌دهي) كودكان پيش‌دبستاني داراي اختلال طيف اوتيسم: پژوهش مورد منفرد

Effectiveness of Family-Based Early Intervention on the Degree of Joint Attention (Responding) of the Children with Autism Spectrum Disorder: A Single-Subject Study

هدف توجه اشتراكی، به توانایی فرد در تمركز بر اطلاعات موجود در كانون توجه دیداری خویش، به‌موازات اطلاعات موجود در كانون توجه دیداری فرد دیگر اشاره دارد. در این جریان، دو نفر فعالانه توجه‌ خود را معطوف یك شی‌ء، موقعیت یا رویداد می‌كنند. نقص در توجه اشتراكی یكی از اولین نشانه‌های قابل‌تشخیص در كودكان دارای اختلال طیف اوتیسم به شمار می‌رود. این مهارت تأثیر بسیاری بر رشد و تحول مهارت‌های زبانی، شناختی و اجتماعی دارد. به‌عبارت‌دیگر، توجه اشتراكی ممكن است به‌عنوان یك مهارت كلیدی عمل كند؛ بدین معنی كه دستیابی به این حوزه از رشد، دستاوردهای جانبی بسیاری را برای كودك به ارمغان می‌آورد. ازاین‌رو، استفاده از مداخلات درمانی زودهنگام به‌منظور بهبود توجه اشتراكی كودكان دارای اختلال طیف اوتیسم ضرورت می‌یابد. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی اثربخشی مداخله زودهنگام مبتنی‌بر والدین بر میزان توجه اشتراكی (پاسخ‌دهی) كودكان پیش‌دبستانی دارای اختلال طیف اوتیسم انجام گرفت. روش بررسی جامعه آماری این پژوهش را كودكان مراجعه‌كننده به مركز اوتیسم اردیبهشت در شهر اصفهان تشكیل می‌دادند كه تعداد آنها 57 نفر بود. ازآنجاكه پژوهش حاضر به‌دنبال موارد خاص یا غیرمعمول بود، از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شد و شركت‌كنندگان براساس قضاوت پژوهشگر یا اهداف مطالعه انتخاب شدند. براین‌اساس، سه كودك 5-3 ساله كه به تشخیص متخصص، علایم و نشانه‌های اختلال طیف اوتیسم را داشتند و در زمینه توجه اشتراكی دچار آسیب بودند، انتخاب شدند. ابزار پژوهش، مقیاس تشخیص اوتیسم گیلیام (GARS) و مقیاس ارتباط اجتماعی اولیه (ESCS) بود. در این پژوهش، روش مورد منفرد با طرح A-B مورداستفاده قرار گرفت. در این روش پس از 5 جلسه خط پایه، مداخله آغاز گردید و طی 12 جلسه انفرادی مهارت توجه اشتراكی به كودكان آموزش داده شد. به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری‌شده، ابتدا نمرات خام به نمرات استاندارد تی تبدیل و موقعیت خط پایه، مداخله و پیگیری هر آزمودنی روی نمودار رسم و برای تفسیر و نتیجه‌گیری از این نمودارها، از تحلیل دیداری، شاخص روند و شاخص ثبات، درصد داده‌های غیرهمپوش و درصد داده‌های همپوش استفاده شد. یافته‌ها در تحلیل دیداری نمودار داده‌ها، مداخله در هر سه آزمودنی اثربخش بوده است. میانگین نمرات از 92/39، 30/37 و 89/38 برای هر سه آزمودنی در خط پایه به 04/52، 79/52 و 69/51 در موقعیت مداخله رسید. درصد غیرهمپوشی داده‌ها (PND) در دو موقعیت خط پایه و مداخله  برای سه شركت‌كننده به‌ترتیب 83، 100 و 91  درصد بود. این اثربخشی در مرحله پیگیری، همچنان مشهود بود. نتیجه‌گیری نتایج پژوهش حاضر نشان داد مداخله زودهنگام مبتنی‌بر والدین می‌تواند به‌عنوان یك روش آموزشی مؤثر برای بهبود توجه اشتراكی در كودكان پیش‌دبستانی دارای اختلال طیف اوتیسم مورداستفاده قرار گیرد. با توجه به اینكه آسیب در توجه اشتراكی، یكی از ویژگی‎‌های اصلی كودكان دارای اختلال طیف اوتیسم است و توجه اشتراكی سبب بهبود در دیگر حیطه‌های رشدی می‌شود، می‌توان پیشنهاد كرد كه بهبود توجه اشتراكی باید به‌عنوان یك هدف اصلی در مداخلات توان‌بخشی و آموزشی در كودكان دارای اختلال طیف اوتیسم تعیین شود.

Objective Joint attention refers to person’s ability in focusing on the present information in his or her visual attention, along with existing information on other’s visual attention. In this process, 2 people actively pay attention to a thing, situation, or event. Defects in joint attention is considered one of the first diagnosable signs in children with autism spectrum disorder (ASD). This skill has considerable effect on growth and development of social, cognitive, and verbal skills. In other words, joint attention may act as a key skill, i.e. achieving this area of growth, brings several by-products for children. Therefore, using therapeutic early interventions in order to improve the joint attention of children with ASD is necessary. The present study aimed to investigate the effectiveness of family-based early intervention on the improvement of joint attention of the children with ASD. Materials & Methods The research population included 57 children who had referred to Ordibehesht Autism Center in Isfahan. Because the present research sought for special cases, the purposeful sampling method was used. In this regard, the research sample comprised 3 children of 3-5 years old who had symptoms of autism spectrum disorder by the diagnosis of specialists, and had difficulties regarding joint attention. The research instrument was the Gilliam Autism Rating Scale (GARS) and Early Social Communication Scales (ESCS). In the present study, the single-subject study with the A-B design was used. In this method, after 5 baseline sessions, intervention was started and during 12 individual sessions, the joint attention skill is taught to children. To analyze the obtained data, at first the raw data were converted to standard T scores and the situation of baseline, intervention, and follow up of every subject was drawn on the diagram. To interpret and infer from the diagrams, we used visual analyses, trending, and stability, as well as percentages of non-overlapping data and overlapping data.  Results According to the visual analyses of the data diagrams, the intervention was effective on the 3 subjects. The mean scores of 3 subjects in the baseline have increased from 39.92, 37.30, and 38.89 to 52.04, 52.79, and 51.69, respectively. The percentage of non-overlapping data (PND) in the two baseline and intervention situations for the 3 subjects was 83%, 100%, and 91%. This effectiveness was observable in the follow-up stage. Conclusion The findings of the present study indicated that the family-based early intervention can be an effective educational program for improvement of joint attention of the preschool children with ASD. Because defects in joint attention is one of the main features of children with ASD and joint attention brings improvement in other aspects of growth, we suggest that improving joint attention be considered as a main objective in rehabilitation and educational interventions in children with autism.