خويشكاري‌هاي موجود در داستان‌هاي قرآن برمبناي ديدگاه پراپ

قصه‌پردازي را مي‌توان نخستين هنر آدمي در عرصه‌ي كلام دانست. قرآن كريم نيز براي پند و راهنمايي بشر از بيان قصه استفاده نموده و زندگي بسياري از پيامبران را در قالب قصه آورده است. پژوهش حاضر، ضمن بررسي خويشكاري‌ها در متن داستان‌هاي قرآن برمبناي ديدگاه پراپ (1982) تلاش دارد به اين سوالات پاسخ دهد كه: آيا هر سي‌و‌ يك خويشكاري پراپ را مي‌توان در داستان‌هاي قرآن يافت؟ آيا با توجه به خويشكاري‌هاي يافته‌شده مي‌توان اولويت‌هاي قرآن را ترسيم كرد؟ آيا پس از تحليل داستان‌هاي قرآن با ديدگاه پراپ مي‌توان گفت چه شباهت‌ها و تفاوت‌هايي بين متن داستان‌هاي قرآن با ساير داستان‌ها وجود دارد؟ به طور كلي، خويش‌كاري يعني، عمل شخصيتي از اشخاص قصه كه در پيشبرد قصه حايز اهميت و از نظر پراپ كوچك‌ترين جز سازنده‌‌ي قصه‌هاي پريان است. تحليل داستان‌هاي قرآن كه از ترجمه‌ي محمدرضا صفوي اقتباس شده، نشان مي‌دهد كه: به‌طور كلي، مي‌توان كليه‌ي خويشكاري‌هاي پراپ را در داستان‌هاي قرآن يافت، اما ماهيتاً متفاوت است و بعضي از اين خويشكاري‌ها در قرآن داراي انواعي است كه در ديدگاه پراپ اشاره نشده است. در قرآن ترسيم هنجارها (بايدها و نبايدها)، خبرگيري و خبردهي از عقايد و تلاش براي اصلاح عقايد ناصواب، احساس كمبود افراد و التيام اين كمبودها، شرارت گمراهان و در نهايت مجازات آنان و ارايه‌ي نشانه‌هايي ماورايي بر نبوّت پيامبران از اولويت‌هاي اساسي هستند. علي‌رغم شباهت‌هايي همچون به كارگيري خويشكاري‌هاي كلي پراپ در سير پيشبرد داستان‌ها و نيز وجود جفت‌هايي همچون خبرگيري-خبريابي، شرارت-مجازات و كمبود- التيام كمبود، اختلافاتي نيز مشهود است. تفاوت در ماهيت خبرگيري و خبريابي، عوامل ماورايي و پاداش‌هاي بيشتر معنوي از جمله تفاوت‌هاي داستان‌هاي قرآن با يافته‌هاي پراپ هستند.