بررسي ويژگيهايي از زيست‌شناسي سوسك بذرخوار جاشير، (Pachymerus acaciae (Col.: Bruchidae ، و تعيين ميزان آلودگي به آن در مراتع استان كهگيلويه و بويراحمد

Study some biological aspects and infestation rate of Pachymerus acaciae (Col.: Bruchidae) in rangelands of Kohgiouyeh and Boyer-Ahmad Province

گیاه جاشیر با نام علمی Prangos ferulacea (L.) Lindl.متعلق به خانواده چتریان و از گیاهان مرتعی است كه به صورت علوفه برای تغذیه دام مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌دلیل اهمیت گیاه جاشیر از نظر دارا بودن مواد تغذیه‌ای مناسب برای دام‌ها و همچنین اهمیت آن به عنوان یك گیاه دارویی، شناسایی عوامل تهدید‌كننده و خسارتزای این گیاه مرتعی و بررسی روش‌هایی برای كنترل آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. یكی از عوامل خسارتزا به این گیاه مرتعی، سوسك بذر خوار جاشیر Pachymerus acaciae (Col.: Bruchidae) است كه با تغذیه از بذر گیاه جاشیر، هر ساله خسارت بسیار زیادی را به این گیاه وارد می‌كند. طی سالهای 84-1381 زیست‌شناسی این آفت در شرایط طبیعی استان كهگیلویه و بویراحمد و نیز در آزمایشگاه مورد بررسی قرارگرفت. برای این منظور 10 ایستگاه مرتعی جاشیر، هر یك به مساحت حدود ده هكتار، انتخاب گردید و از زمان شروع رویش گیاه جاشیر تا پایان برداشت آن هر دو هفته یكبار مورد بازدید قرار گرفت. درهر منطقه، پلات‌های یك مترمربعی درجهات مختلف تعیین شده و با نمونه‌برداری تصادفی در محدوده پلاتها، درصد آلودگی گیاه جاشیر به آفت در هر منطقه تعیین شد. به‌علاوه مرحله رشدی آفت در هر تاریخ نمونه‌برداری ثبت گردید. همچنین با انتقال نمونه‌هایی از مراحل مختلف زندگی آفت و پرورش آن‌ها در آزمایشگاه، زیست‌شناسی آفت در شرایط آزمایشگاهی نیز مورد بررسی قرار گرفت. آفت تنها یك نسل در سال دارد. این حشره زمستان‌ را به‌صورت شفیره و در میان بقایای گیاه جاشیر و یا درون بذور یا روی آنها در انبارها سپری می‌نماید. در نیمه اول اردیبهشت فعالیت حشرات كامل در طبیعت مشاهده می‌شود. حشرات ماده تخم‌های خود را به‌صورت انفرادی و پراكنده روی میوه‌ها و به ندرت روی ساقه‌های گل‌دهنده در نزدیكی گلهای گیاه جاشیر قرار می‌دهند. لاروها به‌صورت انفرادی بر روی بذرها و یا درون ساقه یا درون بذر فعالیت دارند و با تغذیه از بذر، تمام محتویات آن را از بین می‌برند. پس از تغذیه كامل، لاروها به طرف پائین ساقه حركت كرده و درون ساقه یا درون بذر جاشیر یا در داخل خاك در نزدیكی ریشه گیاه با تنیدن تارهای سفید رنگ به دور خود به شفیره تبدیل می‌شوند. خسارت سوسك بذرخوار روی بذر جاشیر با توجه به ارتفاع منطقه متفاوت بود. كمترین میزان آلودگی در ارتفاع 2400 متر از سطح دریا به میزان 10% در منطقه كاكان و بیشترین آن به میزان 89% در ارتفاع 2250 متر از سطح دریا و در منطقه دره‌گرم دیده شد. گونه‌ای زنبور با فعالیت انگلی روی شفیره‌های آفت جمع‌آوری گردید. میزان پارازیتیسم این زنبور روی شفیره‌های آفت در مناطق مختلف استان بین 48-13% در سال 1383 و 44-17% در سال 1384 تعیین گردید.    

Prangos ferulaceae (L.) Lindl. is a range plant of the family Umbelliferae used as an animal fodder. Due to importance of this plant because of its appropriate nutritive materials to feed herds and also its importance as a medicinal plant, identification of its damaging factors and finding out effective control methods are of great necessity. One of the important damaging agents on this plant is the seed beetle, Pachymerus acaciae (Col.: Bruchidae) that causes a huge damage on seeds of P. ferulacea. During the years 2002-2005, biology of the pest was studied in natural conditions of Kohgilouyeh and Boyer-Ahmad province rangelands and also in laboratory. For this aim, 10 rangeland sites, each 10 h area were selected and visited biweekly during the growth period of P. ferulacea. In each site, 1 quarter meter plots were determined in different directions and infestation rate of the pest was studied by taking random samples within the plots. Samples were also taken from different life stages of the pest and by rearing them in laboratory, life cycle of the pest was also studied under laboratory conditions. P. acaciae has only one generation a year. The pest overwinters as pupae in remains of the host plant and on or inside the seeds of P. ferulacea in field or in seed storages. Activity of the adults begins in early May. The female beetles lay eggs solitarily and dispersedly on fruits and sometimes on flowering stems. Larvae are active singly inside the stem or seeds and destroy all seed components. After completing their feeding, the larvae move downward and pupate in the stem, inside P. ferulacea seeds on the ground or in the soil near the roots. Infestation rate of the beetles on seeds was different according to the region height. The lowest infestation rate was 10% in the areas 2400 m above see level in Kakan region, while the highest rate was 89% recorded in Dareh-Garm region with the height of 2250 m. A wasp species with parasitic activity was collected on pupae of P. acaciae. Parasitism rate of the parasitoid wasp in different regions of the province was recorded as 13-48% and 17-44% in the years 2004 and 2005 respectively.