بررسي ارتباط بين فعاليت داركوب و جمعيت پروانه گالزا Paranthrene tabaniformis در نهالستانهاي صنوبر در استان گيلان

Effect of woodpeckers predation on Paranthrene tabaniformis population in poplar nurseries of Guilan province

در سالهای اخیر كشت و توسعه گونه های سریع الرشد ازجمله كلنهای صنوبر در نقاط مختلف آب و هوایی كشور مورد استقبال قرارگرفته است, به طوری كه در استان گیلان بیش از 30000 هكتار از اراضی مستعد زیر كشت كلنهای مختلف این گونه ها می باشد (صالحی، 1376). به رغم عملكرد مناسب در واحد سطح، آفات و بیماریها از عوامل زیانبار در كاهش صفات كمی وكیفی آنها بوده است (عادلی، 1351، خیال و صدرایی، 1364). استفاده از گونه ها وكلنهای مقاوم و كنترل طبیعی آفات آنها با استفاده از دشمنان طبیعی همراه سایر برنامه های مدیریت كنترل تلفیقی آفات از اقتصادی ترین و كم عارضه ترین روشهای مبارزه بشمار می رود (صادقی و همكاران، 1379؛ صدرایی، 1373). داركوب ها از خانواده Piciidae  از جمله دشمنان طبیعی بسیاری  از آفات می باشند. از این خانواده در دنیا حدود 200 گونه ذكر شده و عموماٌ درخت زی می باشند. از اكوسیستم های طبیعی ایران نیز تاكنون از بیش از ده گونه یاد می شود كه پنج گونه آن در نقاط طبیعی استان گیلان پراكنده اند (بی نام، 1354). متأسفانه اطلاعات جامع و كاملی از خصوصیات بیولوژیكی و رفتار شناسی گونه های بومی داركوب موجود نیست. بررسی حاضر نیز در تعقیب این اهداف نمی باشد، بلكه در طی انجام مطالعات تعیین كلنهای مقاوم در برابر پروانه گالزای صنوبر Paranthrene tabaniformis Rott.، فعالیت داركوب روی نهالهای صنوبر نیز مطالعه گردیده است. این بررسی در ایستگاه تحقیقات صنوبر صفرابسته در قالب طرح آزمایشی بلوكهای كامل تصادفی در سه تكرار و 10 تیمار (گونه ها و كلنهای صنوبر  انجام شد. در طرح یاد شده ضمن تعیین كلنهای مقاوم در برابر پروانه گالزای صنوبر فعا لیت شكارگری داركوب نیز مورد بررسی قرار گرفت. مقاومت گونه ها و كلنهای صنوبر نسبت به پروانه گالزای صنوبر به ترتیب به شرح زیر بوده است: 1- P.deltoides 73/51, 2- P. caspica, 3- P ،d. 77/51, 4- P ،d 79/51, 5- P ،d. 72/51, 6- P. euramericana 45/51, 7- P. e. 92/40, 8- P. d. 69/55, 9- P. e. triplo, 10- P. e. costanzo نتایج نشان داد كه نهالهای سالم مورد حمله داركوب قرار نگرفته و آثار نوك زدگی این پرنده تنها در نهالهای آلوده به پروانه گالزا مشاهده شده كه به ایجاد سوراخ در انتهای دالان لاروی (در 10 تا 15 سانتیمتری بالای گال) به منظور دسترسی به لارو و تغذیه از آن منجرمی گردد. همچنین به رغم وجود اختلاف معنی دار در بین كلنها و گونه ها از نظر میزان حساسیت به پروانه گالزا تعداد گال در نهالهای آلوده (صرف نظر از گونه وكلن) اختلاف معنی داری نشان نداد (0.05P >) و به تبع آن, این عدم اختلاف و فعالیت شكارگری داركوب در گونه ها وكلنهای مذكور نیز مشهود بود. به عبارتی فعالیت شكارگری داركوب تنها به وجود گال بستگی داشته و نوع كلن و گونه در میزان فعالیت آن بی تأثیر بوده است. بیشترین فعالیت داركوب در نهالهای صنوبر در اواسط پاییز زمانی كه فعالیت لارو به پایان رسیده و در انتهای دالان لاروی قرار دارد دیده شد. فعالیت چوب خواری پروانه گالزا در صنوبر به صورت ایجاد گال در تنه نهالهای جوان بوده كه در نهایت به شكستگی در ناحیه گال منجر شده یا سبب بد شكل شدن نهال می گردد كه در هر دو صورت برای صنوبر كاریها فاقد ارزش می باشد. بنابر این فعالیت داركوب در نهالهای آلوده و فاقد ارزش به عنوان نهال قابل عرضه, تنها می تواند باعث كاهش جمعیت این آفت شود. در این بررسی مشاهده گردید كه بیش از 32% نهالهای آلوده مورد توجه داركوب قرار گرفته كه این میزان به رغم تخریب شرایط محیطی و محدودیت زیستی این پرنده و در نتیجه كاهش جمعیت آن قابل توجه می باشد. وجود تعداد كم از پایه های درختان كهنسال (خشكه دار) در اطراف ناحیه مورد بررسی در حفظ فراوانی (هرچند اندك) داركوب بی تأثیر نیست و از اثر بخشی مدیریت جنگل نزدیك به طبیعت حكایت می‌كند. بنابر این داركوب می تواند در چرخه زیستی طبیعی به عنوان عامل مهم در كنترل آفات نقش آفرینی نماید كه شناسایی گونه ها و مطالعه رفتاری آن نیز لازم به نظر می رسد.    

Wood peckers of the family Picidae contain about 200 species across the world. Their sturdy, pointed bill is used to peck holes in tree bark to get insects out of hidden areas. A field study was carried out in Safrabasteh Poplar Station to investigate the role of woodpeckers activity on different poplar clones and species to lessen Paranthrene tabaniformis Rott. (Lep.: Sesiidae). Infestation The study involved 3600 cuttings of ten clones and species planted in 3 replication in a randomized complete blocks design. In each block 120 cutting were planted and after the growing season, tree diameter, height and woodpeckers activity symptoms were recorded . Result of statistical analysis of variance using SAS software didnʹt show any significant difference between woodpeckers affected stands andreduction of Paranthrene tabaniformis infestation. Meanwhile predation activity of the bird was depended on the occurrence of the galls and not on any specific poplar clone or species.