تحليل فضايي اثرات ماسه هاي روان در روستاهاي شهرستان هيرمند

Spatial Analysis of Effects of Moving Sands in Rural Areas of Hirmand Township

در سال های اخیر، كاهش یا توقف جریان آب ورودی رودخانه هیرمند به سیستان، موجب وقوع خشكسالی های پی در پی، خشك شدن تالاب هامون، تشدید خشكی محیط، كاهش پوشش گیاهی و افزایش فرسایش خاك شده است. این عوامل در كنار وزش بادهای 120روزه، شرایط مناسبی را جهت افزایش طوفان های گرد و غبار و حركت ماسه های روان به سوی روستاهای شهرستان هیرمند مهیا نموده است. بروز این پدیده ها، چالش-های متعددی را بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و كالبدی - فضایی روستاهای این شهرستان تحمیل می كند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، تحلیل اثرات ماسه‌های روان در روستاهای شهرستان هیرمند می‌باشد. روش این تحقیق، توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی، بررسی‌های میدانی و تكمیل پرسشنامه بوده است. در تجزیه و تحلیل اطلاعات، از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، تحلیل‌های آماری و تحلیل‌های فضایی استفاده شده است. در این راستا، نرم افزارهایChoice Expert، SPSS و ArcGIS به كار گرفته شده‌اند. یافته‌های پژوهش مؤید آن است كه موقعیت روستاها نسبت به تالاب هامون بر شدت اثرات ماسه‌های روان در این روستاها تأثیرگذار می‌باشد. از طرف دیگر، تخلیه شدن جمعیت یا روند كاهشی جمعیت در بسیاری از روستاهای مجاور بستر خشكیده تالاب هامون به علت هجوم ماسه‌های روان حاصل از فرسایش آن، بیانگر وجود شرایط بحرانی حاكم در این روستاها می‌باشد.

In recent years, reduction or cease of water flow of Hirmand river to Sistan, caused successive droughts, drying Hamun wetland, exacerbating dryness of environment, decreasing plant covering and increasing soil erosion. These factors along with winds of 120 days, provide a proper condition for increasing dust storms and moving sands to rural areas of Hirmand township. These phenomena impose various challenges to the economic, social, environmental and physical-spatial aspects of villages in this township. On this basis, the purpose of present research is to survey on the effects of moving sands in rural areas of Hirmand township. The research method is descriptive - analytical and based on documentary sources, field study and questionnaire completion. For data analysis, analytic hierarchy Process (AHP), statistical analyses and spatial analyses were used. In this regard, various softwares of Expert Choice, SPSS and ArcGIS were applied. The research findings illustrate that 18.5 percent of villages in Hirmand township ( 56 villages) show effects of moving sands. The intensity of the effects is different in these Villages. Among these villages, 14.29% of villages with much influence and other villages show too much influence. Villages with much or too much influence mainly are in the northern and southeastern parts of the study area. Also all evacuated villages are located in the northern part of this area. According to calculations, 42.71% of the villages with effects of moving sands have had negative rates of population growth in the past decade. Research findings confirm that the position of villages regard to Hamoon wetland affects the intensity of effects of moving sands in these villages. On the other hand, population depletion or population decline in many of the villages around the dried bed of Hamoon wetland shows a critical condition at these rural areas.