بررسي و نقد انديشه «تكامل در تاريخ» از منظر استاد مطهري

يكي از مسائل مهم فلسفه نظري تاريخ مسئله «جهت حركت تاريخ» است. بسياري از فيلسوفان تاريخ حركت تاريخ را رو به تكامل مي شمارند و اموري همچون پيچيده تر شدن مناسبات اجتماعي، پيشرفت علمي، رشد فناوري و صنعت و بهبود اوضاع مادي جوامع بشري را به عنوان معيار تكامل تاريخ معرفي مي كنند كه نوعاً ناظر به تحولات رو به صعود ابعاد مادي حيات بشر در گستره زمان هستند. اما استاد شهيد مطهري ديدگاه جديدي را درباره تكامل در تاريخ مطرح كرده و تبييني خاص و معياري متمايز با ديدگاه فيلسوفان تاريخ تحت عنوان «تكامل فطري يا انساني تاريخ» را ارائه كرده است. در اين مقال، ابتدا اصل مدعا، مباني و ابعاد ديدگاه استاد به اختصار طرح مي شود، آن گاه ابهام هاي ديدگاه استاد و راه هاي رفع آن ارائه مي گردد و سرانجام اين نكته اثبات مي شود كه ديدگاه «تكامل فطري يا انساني تاريخ» در حد يك فرضيه درخور توجه و شايسته مطالعه و راستي آزمايي افزون تر، از اعتبار علمي برخوردار است، ولي در حد يك نظريه، اعتبار علمي ندارد.