وضعيت جذب اعتبارات پژوهشي و نقش آن در بهبود اثرگذاري پژوهشي در پرتوليدترين كشورهاي اسلامي خاورميانه

Research Fund Absorption and its Role in Improving the Scientific Recognition of the Most Prolific Islamic Countries in the Middle East

مقدمه: در سال‌هاي اخير، شمار مقالات تامين اعتبار شده در ايران افزايش يافته و برتري استنادي آن‌ها نسبت به مقالات تامين اعتبار نشده، تاييد شده است. اما اين بهبود و برتري استنادي، تنها در مقايسه با ديگر كشورها معني مي‌يابد. از اين رو، به منظور تعيين جايگاه ايران در ميان ديگر كشورهاي همتا، پژوهش حاضر وضعيت جذب اعتبارات پژوهشي ايران را با سه كشور پرتوليد اسلامي خاورميانه شامل عربستان، تركيه و مصر مقايسه كرد. روش بررسي: اين پژوهش، بنيادي و از دسته مطالعات تحليل استنادي و تحليل انتشاراتي بود. جامعه پژوهش را كليه مقالات معتبر كشورهاي پرتوليد اسلامي تشكيل داد. نمونه پژوهش به روش هدفمند انتخاب شد و از 174965 عنوان مقال علمي كشورهاي پرتوليد اسلامي، كه در بازه زماني 2008 تا 2011 ميلادي در نمايه نامه استنادي علوم نمايه شده بود، متشكل شد. داده‌ها در تاريخ 4 آبان ماه 1391 برابر با 25 اكتبر 2012 ميلادي گردآوري شد و سپس، به كمك فنون آمار توصيفي (ميانگين، فراواني و درصد) و آمار استنباطي (آزمون‌هاي 2?، Welch و Brown-Forsythe) و با استفاده از نرم‌افزارهاي Excel و SPSS تحليل گرديد. يافته‌ها: مقالات تامين اعتبار شده كشورهاي مورد بررسي در مقايسه با ديگر مقالات از شمار كمتر و در عين حال، عملكرد استنادي بهتري برخوردار بود. عربستان، به لحاظ شمار مقالات تامين اعتبار شده، از سه كشور ديگر پيشي گرفته بود. در گروه مقالات تامين اعتبار نشده، به جز ايران كه از ميانگين استنادي بالاتري نسبت به تركيه برخوردار بود، بين ديگر كشورها تفاوت استنادي مشاهده نشد. در گروه مقالات تامين اعتبار شده نيز عملكرد استنادي كشورها به لحاظ آماري با هم يكسان بود؛ با اين تفاوت كه اين بار، ميانگين استنادي ايران به نحوي معني‌دار از هر سه كشور ديگر كمتر بود. نتيجه‌گيري: اعتبارات پژوهشي نتوانسته است، نماياني بسيار بالايي را براي توليدات علمي ايران به ارمغان آورد و برتري رقابتي را براي كشور در ميان كشورهاي همتا محقق سازد. در نتيجه، بار ديگر مساله توجه به كيفيت توليد علم و ضرورت رفع نابساماني‌هاي سامانه علمي كشور، به ويژه به لحاظ ميزان، نحوه توزيع و مصرف اعتبارات پژوهشي، آشكار مي‌شود. واژه‌هاي كليدي: يارانه پژوهشي؛ مقاله؛ مجله؛ استناد؛ ايران؛ تركيه؛ مصر؛ عربستان

Abstract Introduction: Iranian academia has recently experienced an increase in the number of its funded papers, and their citation advantage over unfunded papers has been approved. However, this improvement and advantage is only meaningful when compared to other countries. Thus, in order to determine Iran’s status among its counterparts, the present study investigated and compared the status of research funds absorption in Iran with that of the three most prolific Islamic Middle Eastern countries, Turkey, Egypt, and Saudi Arabia. Methods: This fundamental research was conducted through a citation and publication analysis approach. The statistical population consisted of all valid papers from prolific Islamic countries. The study sample was selected through purposive sampling and 174965 academic papers indexed in the Science Citation Index Expanded during 2008-2011. Data were collected on 25 of October 2012 and analyzed using descriptive statistics (mean, frequency, and percentage) and inferential statistics (chi-square, independent t, ANOVA, Welch’s t-test, Brown–Forsythe test, and Games- Howell test) in SPSS and using Excel software. Results: The countries’ funded researches were significantly less, though superior in citation performance compared to unfunded papers. Saudi Arabia outperformed the other nations in terms of the portion of its funded papers. In the unfunded papers group, no statistical difference was observed among the nations in mean citations, except Iran which outperformed Turkey. In the funded papers group, all the nations had similar citation levels. However, the mean citation of Iran was significantly lower than the other countries. Conclusion: Funded researches seem to fail to achieve a considerably high visibility and, thereby, a competitive advantage for the Iranian academic production. The findings illustrate the necessity of elimination of deficiencies in Iran’s academic system, especially research fund allocation and distribution mechanisms. Keywords: Subsidies; Research; Journal Article; Citation; Iran; Turkey; Egypt; Saudi Arabia