تاثيرات باغ‌هاي تيموري در سمرقند بر باغ‌هاي صفوي در اصفهان (خيابان چهارباغ)

The Impact of Timurid Gardens in Samarkand

در طول تاريخ يكي از زيباترين فعاليت‌هاي انسان، آفرينش باغ بوده است. هنر باغ‌سازي يكي از كهن‌ترين هنرهاي ايرانيان است كه داراي سنت‌هاي ارزشمند و قدرتي معنوي است. قدم نهادن در باغ‌هاي ايراني، ما را به اين انديشه وا مي‌دارد كه چه رمز و رازي در پس ظاهر آراسته آنها نهفته است كه بعد از گذشت قرن‌ها كهنه نمي‌شوند و همچنان با منظري جذاب، انسان امروز را به سوي خود دعوت مي‌كنند. شكل باغ در ايران از ديرباز تاكنون با طبيعت و ميزان آب تناسبي كامل داشته است. اطلاعات درباره باغ‌هاي سمرقند به گزارش‌هاي كلاويخو و تعدادي مقاله محدود شده و در حال حاضر اثري از بيشتر باغ‌هاي سمرقند و اصفهان ديده نمي‌شود. هدف اصلي اين مقاله بررسي ساختار فيزيكي باغ‌هاي سمرقند و اصفهان و تاثيرات باغ‌هاي تيموري در سمرقند بر باغ‌هاي خيابان چهارباغ اصفهان در دوره صفوي است تا اينكه محتواي اين مطالعات، گامي در جهت مطالعات بيشتر در اين زمينه باشد. در اين راستا با رويكرد توصيفي- تاريخي، مروري به شناخت عناصر شكل‌دهنده باغ‌هاي دو دوره تيموري و صفوي و شباهت‌ها و تفاوت‌ها در اين باغ‌ها با دو دوره زماني متفاوت پرداخته مي‌شود و در واقع توصيفاتي كه درباره باغ‌هاي اين دوران (تيموري - صفوي) شده، بسيار مفصل‌تر از توصيفاتي است كه از باغ‌هاي دوراني قبلي شده و اين، كمك بزرگي به شناخت باغ‌هاي اين دو دوره تاريخي كرده است و به اين سوال كه باغ‌هاي دوره تيموري و به‌ويژه باغ‌هايي كه تيمور در سمرقند ايجاد كرد، تا چه اندازه بر باغ‌هاي بعد از خود در دوره صفوي تاثير داشته‌، پاسخ داده مي‌شود. براي بررسي باغ‌هاي اين دو دوره از منابع تاريخي و سفرنامه‌ها و اسناد و مدارك به‌ جا مانده از آن دوران و نتايج و مطالعات انجام‌شده توسط پژوهشگران معاصر استفاده شده و به اين نتيجه رسيده كه باغ‌سازي به شيوه صفوي و به طور خاص خيابان چهارباغ ريشه در دوران تيموري داشته است.

Throughout history, “creation of garden” has been one of the most spectacular human activities. Art of gardening is considered as one of the ancient Iranian arts that has valuable traditions and spiritual power. Stepping into an Iranian garden compels us to think about this idea that what mysteries have been concealed behind its adorned appearance. It has not gotten old over the centuries. Also invites modern human being for a visit with its tempting perspective. Surrounding environment and the amount of water cause the appearances of gardens in Iran. Since the information about the gardens of Samarkand are limited to reports of Clavijo and a number of articles, and most gardens of Samarkand and Isfahan don’t exist now, the physical structures of gardens in Samarkand and Isfahan are the main issue of this paper so that the present contents in this study will be a step for further studies in this field. Accordingl this study by a descriptive – historical approach, intends to identify the elements that have formed Timurid gardens and Safavid gardens and the similarities and differences between these gardens in two different eras. Indeed, the descriptions that represented in these two periods have more detailed than previous periods and these have helped to recognize the gardens in these periods. Also the question will be responded that how much Timurid gardens and especially the gardens which had built in Samarkand by Timur, affected on the subsequent gardens. We consider gardens in these two eras i.e., Timurid and Safavid eras, by the aid of historical descriptions, itineraries and documents and comparison them with each other as well as studies which done by contemporary researchers, it is concluded that Safavid style landscape gardening, especially the Chaharbagh avenue, roots in Timurid era.