چهارده استدلال بر جواز و لزوم بهره گيري از عقل در تفسير قرآن

اربعه عشر استدلالاً لاثبات جواز استثمار العقل وضرورته في تفسير القرآن الكريم

جريان عقل گرايي به مثابه يك طيف، نظريه ها و ديدگاه هاي مختلفي را دربر مي گيرد. تمام نگرش ها در اين طيف نسبت به اصل اثرگذاري عقل در فرايند تفسير توافق دارند، اما در كم و كيف و شرايط آن، اختلاف هايي در بين آنان ديده مي شود. از ديدگاه اين جريان، نه تنها بهره گيري از قوه عقل و داده هاي عقلي در فهم و تفسير قرآن مجاز، بلكه لازم است. مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي و با هدف ارايه مهم ترين استدلال هاي اقامه شده در اثبات مدعاي يادشده فراهم آمده است. تعدادي از اين ادله ناظر به اصل جواز به كارگيري عقل در تفسير هستند و برخي ديگر بر لزوم به كارگيري عقل در فرايند تفسير دلالت و تاكيد دارند. حاصل پژوهش اين است كه با وجود ادله متقن عقلي و نقلي، دخالت عقل به عنوان قوه استنباط و نيز به كارگيري مدركات عقلي به عنوان قرينه براي فهم مراد خدا از آيات قرآن لازم است و با حذف عقل از صحنه تفسير قرآن، دستيابي به معناي مراد الهي در بخشي از آيات ناممكن و در تعدادي ديگر از آيات منجر به انحراف در تفسير و حصول معنايي نادرست از آيات خواهد شد.

As one of the trends, the movement of rationalism proposes different theories and views. All the theories agree on the principle of the effectiveness of intellect in the process of interpretation but they disagree about its details and conditions. According to this movement, referring to intellect and the data suggested by intellect for understanding and interpreting the Qur’an are not only permissible, but they are also necessary. Using a descriptive-analytical method, this paper seeks to offer the most important proposed evidences supporting the mentioned claim. Some of these evidences have to do with the principle of the permissibility of using intellect in interpretation and some support and confirm the idea of the necessity of using intellect in the process of interpretation. The research result shows is that, in spite of the existence of conclusive intellectual and transmitted proofs, the interference of the intellect, as a faculty of inference and using perceptual data, as presumption are necessary for understanding the meaning of Qur’anic verses as it is intended by God, and doing without intellect in the interpretation of the meaning of the Qurʹan makes the access to the meaning which is intended by God impossible in some of the verses and leads to the wrong interpretation of the meaning of the other verses.