كرّاميه در خراسان

كراميه از مهمترين مذاهب اسلامي است كه پايه گذار آن محمد بن كرام (در گذشته به سال 255ق) مي باشد. اين فرقه در كوتاه مدت، در مناطق وسيعي از جهان اسلام گسترش يافت. مهمترين منطقه نفوذ كراميه، خراسان بزرگ و به ويژه شهرهاي نيشابور و هرات و برخي شهرهاي ماورا ‌النهر بود. همچنين،‌بيت المقدس كه مدفن او در آنجا قرار داشت و نيز شام، از مناطق تحت نفوذ كراميه گرديدند. از عوامل گسترش كراميه،‌توجه به زهد و تصوف و عزلت نشيني در خانقاه بود. تبليغات پيروان اين فرقه، باعث شد تا اسلام در مناطقي از ماورا ‌النهر و خراسان كه تا آن زمان ، نفوذ نيافته بود،‌گسترش يابد. نفوذ كراميه در بين حاكمان غزنوي و غوري،‌عاملي شد تا براي مدت كوتاهي، قدرت سياسي را به دست گيرند. از مهمترين پيروان اين فرقه، خاندان ابن هيصم بودند. در كتابهاي ملل و نحل، فرقه هايي منشعب از كراميه ذكر شده اند از زمان حيات محمد بن كرام، نويسندگان مسلمان شروع به رديه نويسي بر ضد او نموده و انواع اتهامات مختلف را به آنها وارد كردند. از انديشه و عقايد آنها مطالب فراواني در منابع ملل و نحل و آثار كهن تاريخي و كلامي آمده است كه عمدتاً در مخالفت و دشمني با آنها نوشته شده است. كراميان خانقاه هايي در جوزجان، ختل، فرغانه، مرو، سمرقند و نيشابور پايه گذاري نمودند كه از مهمترين مراكز تبليغي شان به حساب مي آمد. از نيمه دوم قرن پنجم، ضعف كراميان شروع شده و با ورود سلجوقيان به خراسان، در مضيقه شديدي قرار گرفته و به تدريج،‌تحت تاثير ساير فرق قرار گرفتند.