حماسه‌آفريني حافظ و تاثيرپذيري وي از شاهنامه فردوسي

Epic creating Hafez and the impact of Ferdowsiʹʹs Shahnemeh on him

ديوان حافظ چنان با باورهاي ملّي در پيوند است كه مي توان گفت پس از شاهنامه هيچ اثري در حوزه ادب فارسي بيش از ديوان حافظ پرتوافكن روح ايراني نبوده است. ديوان حافظ از لحاظ لفظ و معني بي بديل، از حيث ادبي پرتوان و از نظر هنري بي نظير است. ديوان حافظ، قدرت خارق‌العاده حافظ را در بيان واقعيّت هاي عصر خود نشان مي دهد. حافظ با دقّتي فراوان و ديدي موشكافانه مسايل عصر خويش را در مي‌يابد و آن ها را به گونه اي هنرمندانه در شعر خويش جاي مي دهد و روح اصيل ايراني را در آن بارور مي سازد. حافظ به تاريخ و فرهنگ گذشتگان نگاهي عميق و با متن هاي كهن ادب فارسي آشنايي دقيق داشته است و متاثّر از آموزه هاي ادبي و هنري آن ها از هر حيث قرار گرفته كه شاهنامه فردوسي يكي از آن آثار است. حافظ در قالب الفاظ حماسي و صحنه سازي آن در ميدان هاي رزم و بزم، آميزش غنا و حماسه را چنان به زيبايي در جاي جاي ديوانش به تصوير كشيده كه‌گويي خود يكي از آن شخصيّت هاي حماسي بوده و در ميدان نبرد عشق و جنگ حضور داشته و زورآزمايي كرده است. حافظ توانسته با كاربرد واژگان و تركيبات حماسي چون اسم، صفت، فعل و تركيبات آن ها فرهنگ گذشته خويش را با روحيه مبارزه‌طلبي خود به نوعي متفاوت با ديگران آشكار كند. او به ياري زيورهاي هنري چون اغراق، ايهام، تشبيه، تشخيص، تلميح، تناسب، كنايه حماسي و ... بسياري از واژگان غنايي را با واژگان حماسي در هم مي‌آميزد و نوعي غزل – حماسه بوجود مي آورد. اين پژوهش در پي آشكار كردن اين جلوه‌هاي شعر حافظ است.

Divane Hafez is so intertwined with national beliefs that it can be said after Shahnameh no work in the domain of Persian literature could reflect the Persian spirit more than Hafezʹs Divan. In terms of diction, literary and artistic sense it is unparalleled. Hafez perceives with thorough inspection and immaculate vision the problems of his time and integrate them delightfully to breathe new life to the noble Persian spirit. His all encompassing command over the history and culture of his predecessors and his accurate inquiry into the ancient texts of the Persian literature puts him in a position to draw inspiration from all their literary and artistic gifts and Shahnameh Ferdowsi doubtless is one such sublime work. Hafez depicts the scenes in battle fields and festivities by employing epic diction, intermingling lyricism with epic to its utmost beauty throughout his Divan. Hafez could revive his past culture by choosing a figurative language and a variety of literary devices, incredible parts of speech to invent novel compounds and this reveals his challenging spirit in a unique manner. Choice of diction and literary devices such as hyperbol, ambivalence, similes, personification, allusion and variety of ironies all provides him with the ingredients to create a genre of lyric epic.