نگاهي تازه به بيت‌هايي از شاهنامه فردوسي

A new glance at some couplets from Shahnameh Ferdowsi

شاهنامه، حماسه بزرگ ادب فارسي، همواره توجّه بسياري را به خود جلب كرده و درباره آن فراوان نوشته‌اند. شرح بيت‌هاي دشوار يا بيت‌هايي نيز كه بر سر فهم آن اختلاف بوده است، توجّه صاحب‌نظران را به خود معطوف داشته است. گاهي بيتي ساده بنظر مي‌رسد و ظاهراً بر سر آن اختلاف ديدگاهي ديده نمي‌شود، امّا با دقّتِ نظر مي‌توان دريافت كه از اين‌ گونه بيت‌ها نتيجه‌اي مطلوب‌تر و روشن‌تر مي‌توان استنباط كرد كه از جمله آن دو بيت زير است: همه خواسته گيو را داد شاه ابي تيغ تو تاج روشن مباد بدو گفت كاي نام‌دار سپاه چنين باد و بي‌بت برهمن مباد معني اين دو بيت كه در داستان كي خسرو آمده است، تقريباً در همه شرح‌ها يك‌سان است. بيش‌تر شارحان صرفاً به محور افقي داستان توجّه و از ديگر جنبه‌ها غفلت كرده‌اند. به همين دليل در شرح و فهم بيت كاستي‌هايي ديده مي‌شود كه در اين پژوهش سعي شده است شرح‌هاي گوناگون بررسي و نقد شود، سپس با توجّه به محور عمودي داستان معنيِ تازه‌ از آن بدست داده شود. آن چه در اين پژوهش مطرح‌ شده اين است كه در اين بيت‌ها برخلاف نظر برخي شارحان و شاهنامه‌پژوهان، «گيو» است كه به مانند ديگر پهلوانان به ستايش كي خسرو پرداخته است و بنا بر شواهد «نام دار سپاه» در بيت اوّل كي‌خسرو است.

The purpose of this research is to cast a new look upon a couplet in Shahnameh in the story of Kay Khosrow. A couplet being so controversial that various commentaries been produced and virtually all paid due attention to the horizontal axis of the story and neglected other aspects. This paper attempts to study and criticize such commentaries to clarify the misunderstandings of the meaning of the couplet by referring to other couplets as evidence. Then the story in the vertical axis is assessed to derive at a novel meaning of the couplet in discussion according to the Moscow edition of Shahnameh: "The king granted all wishes of Giv Said to him O commander of the army Without your sword would not be bright crown Let be such sword and May no Brahman be without an idol" Unlike the views of certain commentators and Shahnameh scholars, Giv the warrior has praised Kay Khosrow like other warriors, and based on some presented evidence the commander of the army in the first couplet is Kay Khosrow.