ديدگاه استاد مهدي حائري يزدي درباره برهان وجودي در فلسفه غرب

دكتر مهدي حائري از جمله فيلسوفان مسلماني است كه برهان وجودي را معتبر مي داند. وي تقرير آنسلم را قبول دارد اما تقرير دكارت را نمي پذيرد و انتقادات گوناگوني به آن وارد مي كند، مانند اينكه دكارت، ذات و ماهيت خدا را مغاير با وجود او مي داند؛ در حالي كه ماهيت خدا عين وجود او است. همچنين دكارت ضرورت وجود، براي خدا را همانند ضرورت هاي رياضي دانسته است. اين مقايسه درست نيست زيرا ضرورت هاي رياضي، وجود موضوعات آنها را ثابت نمي كند؛ اما ضرورت وجود براي خدا، وجود او را اثبات مي كند. توماس آكوئيناس نيز برهان آنسلم را نادرست دانسته است زيرا برهان آنسلم وجود خدا را بديهي مي-داند، ولي چون ما ذات خدا را نمي شناسيم، وجود او ذاتاً بديهي است اما براي ما بديهي نيست. دكتر حائري اين انتقادات را وارد نمي داند و به آنها پاسخ مي گويد و برخلاف آكوئيناس عقيده دارد كه اولاً قضاياي بديهي يك نوع اند نه دو نوع، و ثانياً براي صحت برهان آنسلم، شناخت ذات خدا لازم نيست بلكه فهميدن تعريف لفظي واژه خدا كافي است. افزون بر اين، استاد حائري برخي انتقادات كانت را نه به تقرير آنسلم بلكه به تقرير دكارت وارد مي داند. اين مقاله به معرفي نظرات دكتر حائري درباره تقريرهاي آنسلم و دكارت و انتقادات آكوئيناس و كانت به اين برهان اختصاص دارد.