تحليل زماني – مكاني جزيره حرارتي شهر مشهد با توجه به گسترش شهر و تغييرات كاربري - پوشش زمين

افزايش دماي سطح زمين و شكل گيري جزاير حرارتي در كلان شهرها به يكي از معضلات زيست محيطي تبديل شده است كه در نتيجه گسترش برنامه ريزي نشده اين شهرها پديد آمده است. امروزه استفاده از تصاوير ماهواره اي در مطالعات محيط زيست شهري به دليل فراهم آوردن ديد يكپارچه و كاهش هزينه و زمان انجام مطالعات، رشد فزاينده اي داشته است. هدف از اين مطالعه بررسي تغييرات دمايي و گسترش جزيره حرارتي در شهر مشهد به دنبال گسترش اين شهر در دهه هاي اخير است. در اين تحقيق با استفاده از تصاوير چندزمانه لندست (TM 1987، ETM+ 2000 و OLI/TIRS 2014) و روش حد آستانه NDVI و قانون پلانك براي تصاوير TM و ETM+ و الگوريتم دو پنجره براي تصاوير OLI/TIRS، دماي سطح زمين استخراج شد. سپس دماي سطح زمين نرمال گرديد و رابطه آن با كسر پوشش گياهي و تغييرات كاربري - پوشش زمين بررسي شد. نتايج نشان داد كه حدود 2500 هكتار از اراضي كشاورزي و فضاي سبز به كاربري ساخته شده تبديل شده كه تقريباً برابر با افزايش مساحت طبقه دمايي بسيار گرم بوده است. اين موضوع نشان مي دهد كه كاهش پوشش گياهي، مهم ترين عامل در گسترش جزاير حرارتي شهر مشهد بوده است. بررسي تعييرات دماي سطح زمين و جزيره حرارتي نشان داد با از بين رفتن پوشش گياهي داخل و اطراف شهر طبقه دمايي بسيار خنك (29- 25 درجه سانتيگراد)، جاي خود را به طبقه دمايي متوسط (37 – 33 درجه) داده است. همچنين با دستكاري دامنه هاي اطراف شهر، دماي آنها افزايش يافته و به طبقه دمايي گرم (41 – 41 درجه) و بسيار گرم (45 – 41 درجه) تغيير يافته اند. نتايج تغييرات توزيع دماي سطح نشان داد كه چندين خوشه دمايي در شمال غرب، جنوب و جنوب غرب مشهد توسعه يافته اند. اين تغييرات در شمال غرب به دليل دستكاري اراضي متصل به شهر براي آماده سازي اين اراضي براي گسترش آتي شهر و در جنوب به دليل توسعه فرودگاه بوده است. همچنين دامنه هاي رو به آفتاب در غرب و جنوب غرب به دليل دستكاري اين دامنه ها گرم تر شده اند. علاوه بر اين، تبديل اراضي كشاورزي در شرق و شمال شرق باعث تغيير دما از طبقه دمايي خيلي خنك و خنك (33 - 29 درجه) به متوسط و تا حدودي گرم شده است.