ارزيابي تنوع عملكرد و صفات مورفولوژيكي برخي از ژنوتيپ‌هاي بادرشبويه Dracocephalum moldavica L.

Evaluation of variation for yield and morphological traits in Dracocephalum moldavica L. genotypes

اين تحقيق به‌منظور بررسي تنوع ژنتيكي و روابط بين صفات مورفولوژيك در 15 ژنوتيپ بادرشبويه (Dracocephalum moldavica L.) در قالب يك طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار انجام شد. صفات مورفولوژي شامل وزن تر گياه، وزن خشك گياه، ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد شاخه‌هاي جانبي، تعداد برگ در بوته، وزن هزار دانه، عملكرد اسانس و درصد اسانس بود. براساس نتايج تجزيه واريانس، اختلاف ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه براي كليه صفات بجز درصد اسانس در سطح احتمال 1 درصد معني‌دار بود. ضرايب تغييرات فنوتيپي و ژنوتيپي براي بيشتر صفات بالا بود، كه نشان از تنوع بالا در صفات مورد بررسي دارد. دامنه تغييرات عملكرد اسانس در بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي از 49/0 ميلي ليتر در ژنوتيپ خميني شهر تا 81/0 ميلي ليتر در ژنوتيپ بيرجند متغير بود. برآورد ضرايب همبستگي بين صفات نشان داد كه عملكرد اسانس با صفات وزن تر گياه، تعداد شاخه‌هاي جانبي، ارتفاع بوته، وزن خشك و درصد اسانس همبستگي مثبت و بالايي دارد. براساس تجزيه خوشه‌اي 15 ژنوتيپ مورد مطالعه در سه گروه مختلف قرار گرفتند. ژنوتيپ‌هاي موجود در گروه اول از لحاظ عملكرد اسانس، وزن تر گياه، وزن خشك گياه، ارتفاع گياه و تعداد شاخه‌هاي جانبي نسبت به بقيه گروه‌ها برتري داشتند. نتايج بدست آمده نشان‌دهنده وجود پتانسيل ژنتيكي بالا در ژنوتيپ‌هاي بادرشبويه جهت استفاده در برنامه‌هاي به‌نژادي و انتخاب نسبت به توليد ارقام با خصوصيات زراعي مطلوب است.

In order to study the genetic variation and relationships among traits, an experiment on 15 genotypes of Dracocephalum moldavica L. under field conditions was carried out in a randomized complete design with 4 replications in Payam Noor University, Esfahan. Morphological charaters , including fresh and dry herb yield, plant height, stem diameter, number of auxiliary shoots, number of leaves/plant, 1000- grain weight, essential oil yield and essential oil content. Results of analysis of variance showed, significant differences for all studied traits (p < 0.01) with the exception of essential oil content. High values of phenotypic and genotypic coefficients of variation were obtained for most traits, indicating high variability in the traits under study. Essential oil yield varied from 0.49 (ml/pot) in genotype Khomeini Shahr to 0.81 in genotype of Birjand. Essential oil yield had a significant high and positive correlation with fresh herb yield, number of auxiliary shoots, plant height, dry herb yield and essential oil content. Cluster analysis grouped the 15 genotypes within 3 groups. Genotypes in first group had higher essential oil yield, fresh herb yield, dry herb yield, plant height and number of auxiliary shoots. Our results indicate the presence of comparable genetic potentials in genotypes of Dracocephalum moldavica L. for cultivar development.