بررسي تنوع در تركيب‌هاي شيميايي اسانس 25 اكسشن گل‌محمدي كشت شده در استان كرمانشاه با استفاده از روشهاي آماري چند متغيره

Variations in chemical components of essential oils in 25 accessions of damask rose (Rosa damascena Mill.)

گل‌محمدی (Rosa damascena Mill.) یك گونه مهم دارویی و صنعتی است. برای رسیدن به تولید اسانس بیشتر و با كیفیت بهتر، شناسایی اكسشن‌های برتر این گیاه و روابط ژنتیكی آنها اهمیت زیادی دارد. برای بررسی دقیق روابط بین ژنوتیپ‌های مختلف این گونه و تنوع در تركیب‌های شیمیایی اسانس، استفاده از آنالیزهای آماری چند متغیره می‌تواند مفید باشد. در این مطالعه 25 اكسشن مختلف گل‌محمدی از استان كرمانشاه و سایر نواحی ایران جمع‌آوری و در قالب طرح آماری بلوك‌های كامل تصادفی كشت شدند. با روش تقطیر با آب از گلبرگ‌های آنها اسانس استخراج شد و با استفاده از گازكروماتوگرافی و كروماتوگرافی گازی همراه با طیف‌سنج جرمی، تركیب‌های شیمیایی اسانس شناسایی و مقدار (درصد) هر تركیب اندازه‌گیری شد. تركیب‌های شیمیایی اسانس با استفاده از تجزیه خوشه‌ای (كمّی و كیفی) و تجزیه تابع تشخیص به شكل كیفی و با استفاده از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی و تجزیه همبستگی به شكل كمّی، ارزیابی شدند. با توجه به نتایج تجزیه خوشه‌ای، اكسشن‌ها در 4 گروه مجزا قرار گرفتند. تجزیه تابع تشخیص، نتایج تجزیه خوشه‌ای را تأیید كرد. نتایج تجزیه به مؤلفه‌ها نیز اكسشن‌ها را در 4 گروه قرار داد و نشان داد كه 4 روند متفاوت برای تركیب‌های شیمیایی اسانس در بین اكسشن‌ها وجود داشت. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد كه 2 تركیب مهم اسانس گل‌محمدی، ژرانیول و سیترونلول كه از تركیب‌های مهم عامل افزایش كیفیت اسانس گل‌محمدی بودند، با یكدیگر و با تركیب‌های سیترونلیل استات و ژرانیال ارتباط مثبت معنی‌دار داشتند.

Damask Rose (Rosa damascena Mill.) is an important medicinal and industrial species. To achieve more and better-quality essential oil identifying the superior accessions of Damask Rose and their genetic relationships is very important. For a detailed review of the relationship among the genotypes of this species and variations in the essential oil composition, the use of multivariate statistical analysis could be useful. In this study, 25 different accessions of Damask Rose were collected from Kermanshah province and other regions of Iran and were planted in a randomized complete blocks design. The essential oil was extracted from the petals with hydrodistillation method. Essential oil composition was identified by using the gas chromatography and gas chromatography coupled with mass spectrometry and the amount (percentage) of each composition was measured. Essential oil compositions were evaluated using cluster analysis. According to the results of cluster analysis, the accessions were grouped in four groups. Discriminant analysis confirmed the results of cluster analysis. Component analysis showed that the accessions were in four groups and there were four different trends among the accessions studied for the chemical compositions of essential oils. According to the correlation analysis, the two important factors, geraniol and citronellol, which increased the quality of essential oil compounds in damask rose, showed a significant positive relationship with each other and with citronellyl acetate and geranial.