بررسي زيستگاهي چكاوك آسماني (Alauda arvensis L.) و چكاوك كاكلي (Galerida cristata L.) در مزارع كلزاي استان‌هاي گلستان، مازندران و اردبيل

Habitat survey of the Skylark (Alauda arvensis L.) and Crested Lark (Galerida cristata L.) in oilseed rape fields of Golestan, Mazandaran and Ardebil provinces

در اين پژوهش، براي خسارت چكاوك‌ها در استان هاي مازندران،گلستان و اردبيل (مغان)، مزارع كلزا پس از رويش و چندبرگي شدن، در طول يك ترانسكت خطي در طول مزرعه پيمايش و فاكتورهاي زير ثبت شدند: اندازه سطح مزرعه (هكتار)، نوع كشت مزارع همجوار، وجود درخت در كنار مزرعه، گونه‌هاي پرنده و تعداد آن‌ها. در مورد لكه‌هاي خسارت، ابتدا جهت جغرافيايي آن، فاصله از حاشيه و مركز زمين، فاصله از پرچين، نهر و جاده يادداشت و سپس در يك پلات 1 × 1 متري فاكتورهاي زير اندازه‌گيري شد: تعداد كل بوته، تعداد بوته با خسارت پرندگان و تعداد فضله چكاوك. ميانگين كلي خسارت در 129 لكه خسارت 87/1 ± 43/46 درصد از بوته‌ها بود كه بالاترين ميزان خسارت در استان گلستان مشاهده شد (39/2 ± 82/52). براساس آزمون‌هاي آماري، بين ميزان خسارت در سه منطقه، گونه‌هاي خسارت‌زا در استان‌هاي گلستان و مازندران، وجود درختان در اطراف مزرعه در گلستان و مغان و همچنين خسارت در موقعيت‌هاي مختلف مزرعه اختلاف معني‌داري وجود داشت (P < 0.05). ميزان خسارت با اندازه مزرعه، فاصله از جاده و تعداد فضله نيز همبستگي معني‌دار مثبت داشت (P < 0.05). در مورد بقيه عوامل ياد شده اختلاف معني‌داري مشاهده نشد (P > 0.05). براساس نتايج به دست آمده توصيه مي‌شود كه كلزا در ابتداي پاييز و قبل از مهاجرت چكاوك‌هاي آسماني كاشته شود. هم چنين، كاشت گندم و كلزا در كنار هم، و كاشت كلزا در زمين‌هاي كنار جاده‌ها براي كاهش خسارت توصيه مي‌شود.

Birds, in particular larks are damaging to oilseed rape leaves (in autumn and winter seasons). In the present research, oilseed rape fields were visited after growing leaves in line transects along their longest diagonals in Golestan, Mazandaran and Ardebil (Moghan) provinces and the following factors were registered: land size area (hectare), cultivation of adjacent fields, existence of trees, bird species and their numbers. When detecting a damaged patch (at least 5%?10% of oilseed rape plants had bird damage signs), cardinal and intercardinal directions in the farm, distance to the farmʹs edge and center, distance (m) to hedge, river/stream/canal and road were noted and the following characteristics were measured in a 1 × 1 m plot: number of oilseed rape plants, number of oilseed rape plants having bird damage signs, and number of lark faeces. According to the results, bird damage rate in 129 damage patches was averaged at 46.43% ± 1.87 that the highest bird damage rate was found in Golestan province (52.82% ± 2.39). According to statistical analyses, bird damage rate was significantly different among these three regions, damage rate of different bird species in Golestan and Mazandaran provinces, presence of trees around the farm in Golestan and Moghan, position of bird damage patch (P < 0.05). Bird damage rate had positive significant correlation with number of lark faeces and distance to road (P < 0.05). There was not found any significant relationship between the remaining factors with bird damage rates (P > 0.05). According to the results obtained, in order to reduce bird damage rate, it is recommended to: sowing oilseed rape in early autumn and before the arrival of migrating Eurasian Skylarks, cultivation of oilseed rape and wheat farms very close together, and cultivation of oilseed rape near roads.