تحليل عوامل محرك انساني اثرگذار بر تغييرات كاربري زمين در شهرستان چالوس

An Analysis into Human Drives of Land Use Changes in Chaloos County

كاربری زمین و تحولات مربوط به آن نتیجه یك شبكه پیچیده تعامل بین نیروهای بیوفیزیكی و اجتماعی- اقتصادی در فضا و زمان است. در این میان، انسان به واسطه ی فعالیت‌های خود به‌عنوان یكی از محرك های تغییر كاربری شناخته می‌شود. به منظور مدلسازی این محرك از روش های تحلیل مختلفی در بحث تغییرات كاربری زمین استفاده می‌شود. این روشها در زمینه‌ی تغییر كاربری زمین عمدتاً به دنبال ارائه‌ی مدل پیش‌بینی تغییرات هستند و كمتر مدلی با توانایی ارائه‌ی كاربری متناسب با توجه به شرایط منطقه‌ای در این مقیاس ارائه شده است. برای رفع این خلاء، از مدلی تحت عنوان الگوی بهینه تخصیص كاربری زمین(OLUAP) استفاد شده تا از طریق آن به مسئله‌ی چگونگی تأثیر محرك‌های انسانی در تغییر كاربری زمین در زمان آینده در مقیاس منطقه‌ای پرداخته شود. مدل مورد استفاده در تغییر كاربری در این تحقیق، میزان تناسب تغییر در هر مكان را بر مبنای شاخص‌ها و ویژگی‌های مكانی مطرح می‌كند و تنها رویكرد بهینگی اقتصاد را در نظر نمی‌گیرد. در واقع این مدل، مكان پایه محسوب شده و با توجه به شرایط مكانی منطقه مطلوب‌ترین تغییر انواع پهنه‌های كاربری را مشخص می‌كند. از این رو، مقاله پیش رو تلاش دارد تا با استفاده از این مدل مزبور، به تدوین الگوی بهینه تخصیص كاربری زمین از طریق عوامل محرك انسانی در شهرستان چالوس بپردازد. نتایج یافته ها نشان می‌دهد بخش شمال غربی و همچنین مركزی منطقه به دلیل برخورداری بالا از خدمات و زیرساخت‌ها نسبت به دیگر مناطق برای استقرار پهنه‌های شهری و صنعتی مناسب‌تر تشخیص داده‌شده و این دو كاربری دارای اولویت‌های اول و دوم تخصیص در این ناحیه هستند. از سوی دیگر با توجه به شرایط محیط انسان‌ساخت و همچنین شرایط ویژه‌ی زیست‌محیطی، مدل زمین‌های پست جنوبی و بخش‌های شمالی (به استثنای نوار ساحلی) را به‌صورت پراكنده به اولویت‌های اول و دوم استقرار پهنه‌های كشاورزی و طبیعی تخصیص داده است. به طور كلی نتایج یافته ها در منطقه نشان می دهد كه بایستی برای تخصیص الگوی بهینه كاربری زمین در نقاط مختلف بایستی به ویژگی‌ها و امكانات منطقه، چیدمان زیرساخت‌ها و... توجه شود.

An Analysis into Human Drives of Land Use Changes in Chaloos County Abstract Human and his activities are known as one of the drives for land use changes through. Therefore, different analysis methods are used in modeling land use changes in order to model such drive. However, as a method to recognize land use pattern in the future, regional models of land use changes have been developed in recent decades based on quantitative and eventual methods. Distinction between different models in this field is resulted by the type of approach to the concept of land use change and the type of indexes used in the modeling process. In this study, spatial modeling was introduced based on microeconomic concept in order to maximize the gains resulting from changes and the way to influence priorities for establishment of land use zones was also specified. This model will adjust cost-benefit function by spatial factors using spatial models and analyses and will calculate priorities for the establishment of a variety of zones based on regional conditions. The results of this model shows that specific conditions of Chaloos county due to environmental constrains have caused to allocate a major portion of the city to environmental and agricultural developments so that it places spatial limits to the establishment of urban and industrial development in the region. Northern coast and central parts of the county are the merely economical parts for the establishment of these two kinds of land use. Keywords: Land Use Changes, Human Driving Forces, Modeling, Chaloos County.