ارزيابي روند تغييرات فصلي تنش هاي گرمايي طي نيم قرن اخير در چند نمونه اقليمي ايران

Assessing the Seasonal Variability of Thermal Stresses during the Last Half Century in Some Climatic Zones of Iran

زمینه و هدف: امروزه شاخص­های مرتبط با فیزیولوژی انسان در مطالعات زیست اقلیم جایگاه ویژه ­ای دارند. از جمله این شاخص ­ها، شاخص دمای معادل فیزیولوژیك (PET) است. در تحقیق حاضر روند تغییرات تنش ­های گرمایی ایران، كه پایه و اساس برنامه­ ریزی­ ها به ویژه در زمینه سلامت و محیط است، در 4 ناحیه اقلیمی ایران طی نیم قرن اخیر مورد ارزیابی قرار گرفته است. روش بررسی: داده­ های مورد نیاز جهت محاسبه تنش­ های گرمایی در مقیاس روزانه از تاریخ 1961/1/1 تا 2010/12/31 به مدت 50 سال از سازمان هواشناسی كشور اخذ گردید. سپس شاخص PET برای هر روز محاسبه و مقادیر بالاتر از 0C 35 به عنوان روزهای وقوع تنش گرمایی شناسایی شد. در مرحله بعد، فراوانی روزهای همراه با تنش گرمایی برای دوره گرم سال استخراج و روند آنها با آزمون Mann-Kendall مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ ها: روند تغییرات فراوانی وقوع روزهای همراه با تنش گرمایی در ایستگاه­ های مشهد، اصفهان و تبریز طی فصول بهار و تابستان افزایشی بوده است. به عبارت دیگر، بیشترین میزان تغییرپذیری مثبت نسبت به میانگین بلند مدت در این شهرها رخ داده است. همچنین بیشترین فراوانی روزهای گرم متعلق به ایستگاه­ های بندرعباس و رشت بوده است كه نزدیكی این ایستگاه­ ها به دریا و تبخیر بالا را می­ توان از دلایل اصلی آن به شمار آورد. نتیجه ­گیری: دهه 1990-1980، بیشترین روزهای وقوع تنش گرمایی را به خود اختصاص داده است. روند صعودی وقوع تنش­ های گرمایی در ایستگاه­ های مورد مطالعه ضرورت توجه به مسئله تنش ­های­ گرمایی و شیوع امراض (حمله گرمایی، سنكوپ و كرامپ عضلانی) را از بعد برنامه ریزی و مدیریت بحران، بیشتر می­ كند.

Background and Objectives: Nowadays, indicators related to human physiology have special roles in human bioclimatic and environmental studies. One of these indices is Physiological Equivalent Temperature (PET). In the present study, trends of physiological equivalent temperature index over the past half century, which is the foundation of plans, especially in the field of health and environment, were evaluated in four climatic regions of Iran (Mashhad, Rasht, Esfahan, Tabriz and Bandar Abbas). Material and methods: In this study, the data required to calculate the heat stress in the daily scale for 50 years during 1961-2010 were obtained from Iranian Meteorological Organization. Then, PET index at the daily scale was calculated and values greater than 35°C were identified for warm periods of the year. In the next step, the seasonal trends were analyzed by Mann-Kendall test. Results: Changes in the frequency of days with heat stress in stations of Mashhad, Isfahan, and Tabriz have been rising during spring and summer. In other words, the greatest amount of positive change has occurred over the long-term average in these cities. The highest frequency of hot days was observed in Rasht and Bandar Abbas stations. The main reason for this subject has to do with how adjacent they were to the sea and the high rate of evaporation in such areas. Conclusion: The 1980s-1990s have been allocated as the most days of hot stress. Upward trend of thermal stress occurring in the studied stations has increased the attention to the problem of heat stress and disease (thermal attack, fainting, muscle cramps) from the field of planning and management of the crisis.