جايگاه نهاد وقف در اقتصاد بخش سوم

نهاد خيرخواه وقف به‌رغم سابقه درخشانش در تمدن قديم اسلامي، امروزه از ديد كارآمدي، سازماني و مكتبي با چالش‌هايي روبه‌رو است؛ اين در حالي است كه مي‌توان با بررسي بُعدهاي گوناگون نهاد وقف به طور نظام‌مند و در چارچوب ديني معتبر و مبتني بر دلايل نقلي، عقلي، علمي و تجربي و با استفاده از اطلاعات حاصله از اقتصاد بخش سوم و اقتصاد دهش اين چالش‌ها را حل كرده و راه جديدي براي نظام اقتصادي اسلامي در كشورهاي اسلامي به‌ويژه ايران گشود. فرضيه مقاله اين است كه «كميت مطلوب نهاد وقف با توجه به بُعدهاي فقهي و مكتبي آن و با توجه به سهمش در اقتصاد بخش سوم و اقتصاد دهش كشورهاي اسلامي حدود دو درصد توليد ملي است». روش تحقيق در مرحله گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي است. در استنتاج‌هاي قرآني، روايي و فقهي مطابق روش تحليل متون و در بحث‌هاي اقتصادي به روش تحليلي عمل مي‌شود. يافته‌ها نشان مي‌دهند كه اقتصاد بخش سوم حداكثر ده درصد توليد ملي، اقتصاد دهش حدود دو درصد و اقتصاد وقف در خوش‌بينانه‌ترين حالت حدود يك درصد در وضعيت كنوني دنيا ظرفيت دارند اما مي‌توان با طراحي سياست پيشرفت اقتصادي نهاد وقف اين ظرفيت را تا حدود دو درصد توليد ملي ارتقا داد.

Notwithstanding its brilliant record in the old Islamic civilization, the benevolent institution of Waqf is today confronted with some efficiency, organizational and ideological problems. Meanwhile, examining the diverse aspects of Waqf institution in a systematic manner, in the creditable religious context and based upon narrative, intellectual, scientific and experimental reasons, and using the data achieved from the third sector economy and the donation economy, these problems can be solved and a new path for Islamic economic system can be opened, especially in Iran. The hypothesis of this article is that “the ideal magnitude of Waqf institution, considering its jurisprudential and ideological aspects and its share in the third sector economy and donation economy of the Islamic countries, is approximately 2 percent of the national product.” The research method in the information gathering stage is the library one. In the Quranic, narrative and jurisprudential deductions, we will act according to the text analysis method, and in the economic arguments, according to the action analysis method. The findings show that in the current world situation, the share in the national product of the third sector economy, the donation economy and Waqf economy is at most 10, about 2 and most optimistically about 1 percent, respectively. But, by “designing the policy of the economic development of Waqf institution”, its share can be raised to 2 percent of the national product.