مطالعه تطبيقي آراي جامعه‌شناسانه فارابي و ابن‌خلدون

مباحث مطرح‌شده در علوم اجتماعي، به‌طور عمده به جامعه‌شناسان غربي نسبت داده شده است. در اين ميان، شرق‌شناسان نيز براساس آراي ابن‌خلدون تلاش كرده‌اند تا وي را در جامعه‌شناسي پيشگام معرّفي كنند؛ زيرا نگاه ساختاري و كلان وي به پديده‌هاي اجتماعي، اصالت قايل شدن براي جمع و تكيه بر تجربه و نقل، جامعه‌شناسي او را به كلاسيك‌ها نزديك كرده است. اما براساس ديدگاه اسلامي و با تكيه بر روش‌شناسي ملاصدرا، عقايد فارابي نيز به عنوان يك جامعه‌شناس قابل بررسي و تامل است. وي در مطالعه پديده‌هاي اجتماعي، حس و تجربه را در كنار عقل نظري و عملي به كار مي‌گيرد و نيز علاوه بر اصالت دادن به فرد، تاثيرپذيري انسان از پديده‌هاي اجتماعي را ناديده نمي‌گيرد. بر اين اساس، مقاله حاضر به مقايسه عناصر جامعه‌شناختي نظريه‌هاي ابن‌خلدون و فارابي مي‌پردازد. همچنين مباحث واقع‌گرايي، گونه‌شناسي، بحث عليت، سوژه و ابژه، الگوي پيشرفت جوامع و تفكرهاي اسلامي در آثارشان مطرح خواهد شد و درنهايت، فارابي به عنوان پايه‌گذار جامعه‌شناسي اسلامي معرفي مي‌شود.