بازآفريني تصويري كاخ تخريب‌شده آيينه‌خانه؛ نمونه‌اي از كاخ‌هاي دوره‌ صفوي

Visual Recreation of Ayeneh Khaneh (Mirror hall) Destroyed palace, As an Example of Safavid palaces.

دوران صفویه دورانی درخشان در تاریخ شهرسازی و معماری ایران است كه كاخ‌های بناشده در این دوران از لحاظ معماری بسیار بااهمیت بوده و باقی‌مانده‌های آنها آثاری بسیار باارزش در متن شهرها هستند. حال اینكه، بعضاً كاخ‌های ویران‌شده نسبت به كاخ‌های باقی‌مانده، برتری‌های ویژه‌ای داشته‌اند. دریافت و تكمیل تصویری كالبدی و اجتماعی از شهر و بناهای تاریخی، با مراجعه به متون ادبی، تاریخی، عكس‌ها و تصاویر به‌جای‌مانده در دوره زمانی مشخصی از شهر امكان‌پذیر است.   دوران قاجاریه زمان حاكمیت مسعودمیرزا ظل‌السلطان، در اصفهان بی‌توجهی به معماری ‌به اوج خود می‌رسد، تاحدی كه به دستور وی آثار ارزشمند معماری ازجمله كاخ هفت‌دست، آیینه‌خانه و عمارت نمكدان، در باغ سعادت‌آباد با خاك یكسان شدند؛ كه در این پژوهش بر بازآفرینی تصویری كاخ آیینه‌خانه تأكید شده‌است. در این مقاله نقشه‌های اولیه بنای صفوی كه در دوره قاجار ترسیم شدند و همچنین پلان دوره قاجار همراه با تغییرات در این دوره، مجدداً در مقیاس واقعی ترسیم شده و با تحلیل و مقایسه مدارك، عكس‌ها و این نقشه‌‌ها اركان و اجزاء ساختمان كاخ صفوی تكمیل و نقشه‌های نهایی به صورت پلان، نماهای شرقی، غربی و جنوبی، ترسیم شده و مراحل شكل‌گیری كاخ به صورت سه‌بعدی نمایش داده شده است. مقاله پیش‌رو از نوع تحقیق بنیادی- نظری است كه اطلاعات و مواد اولیه تحلیل به روش كتابخانه‌ای گردآوری شدند و با رویكرد قیاسی و استدلال موردتجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نیز به روش تاریخی- توصیفی با استفاده از اسناد و مدارك معتبر و تحلیل محتوای متون تاریخی به شناخت و تحلیل كاخ آیینه‌خانه پرداخته می‌شود. با مقایسه و تحلیل بناهای مشابه دوران صفوی تصاویری تحلیلی از كاخ آیینه‌خانه، از سازه تا جزئیات معماری آن، با استفاده از نرم‌افزار‌های كامپیوتری ارائه شده‌است. درنهایت، نتایج به‌دست‌آمده می‌تواند ضمن كمك به تعیین محدوده و حفظ حریم ابنیه ازبین‌رفته‌، نشانه‌های مستندی را برای انجام تحقیقات باستان‌شناسی بعد فراهم آورد. همچنین به تكمیل تصویر شهر اصفهان در دوره‌ صفویه و امروز و نیز تقویت جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری شهر كمك شایانی خواهد شد. 

Safavid era is a glorious period in the history of Iranian urbanization and architecture in which the gardens and palaces constructed in the mentioned era have been architecturally very important and their remains such as Naqsh-e Jahan Square, Hashtbehesht garden and palace, Chehelsotoon palace, etc. have been valuable works in the city texture. However some ruined palaces in Isfahan are superior to the remained ones .And also it is possible to perceive and complete a fabric and social illustration of the city and its historical buildings through referring to the literal and historical texts, pictures and photos remained from the certain period of the city. During the governance of Mass’oud Mirza Zell-e Soltan, the governor of Isfahan in Qajar era, inattentiveness to the architecture had been reached to its culmination; to such an extent that the valuable works of architecture such as Haft Dast palace, Ayeneh Khaneh (Mirror hall) palace and Namakdan building in Saadatabad garden were ruined by his order. So the visual recreation of Ayeneh Khaneh has been focused in this research. The preliminary plans drawn in Qajar era from this Safavid building, and also the plans which involve the changes to the building in Qajar era, have been drawn secondly in the real scale. The elements and components of this Safavid palace have been completed through the analysis and comparison of the documents, images and the mentioned drawings. Final drawings as plans, East, West and South elevations were provided and the process of palace construction was presented in 3D display. This article is a theoretical and fundamental research that its basic data was collected from library sources and was analyzed by the means of deductive approach .In this research the Ayeneh Khaneh has been identified and analyzed by historical – descriptive method and using authentic documents and content analysis of the historical texts. And also some analytical illustrations of Ayeneh Khaneh, from its structure to the architectural details, have been represented by the means of computer softwares. Finally, the obtained results can provide documentary evidences to future archeological studies and also contribute to determine the buffer zone of ruined buildings. It also worthily contributes to completion of the city image in Safavid era and also contemporary period, as well as promotion of cultural and tourism attractions of the city.