ارزيابي كاربرد سديم لوريل ‌اتر‌سولفات در شستشوي پارچه‌هاي پنبه‌ايِ تاريخي با استفاده از نمونه‌هاي پيرشده تسريعي*

Assessing the Application of Sodium Lauryl Ether Sulphate in the Cleaning of Historical Cotton Fabrics by Using Accelerated-Aged Samples

بااينكه موضوع پاك‌سازي و شستشوي بافته‌ها و منسوجات تاريخي در حوزه حفاظت و مرمت زمان زيادي است مطرح شده، اما همچنان يكي از مهم‌ترين و چالش‌انگيزترين مباحث در اين حيطه است. بسته به ويژگي‌هاي متفاوت شوينده‌ها، فرمولاسيون شستشو نيز براي پارچه‌هاي گوناگون، متفاوت خواهد بود. شوينده‌هاي صنعتي و تجاري به‌دليل دارابودن مواد افزودني گوناگون و تغييرات فرمولاسيون درطول زمان، شرايط لازم و مطلوب را براي استفاده در حوزه حفاظت و مرمت ندارند. ازاين‌رو، انتخاب شوينده‌اي متناسب با شرايط آثار پارچه‌اي تاريخي و ويژگي‌هاي فيزيكي آنها، بايستي در دستوركار حفاظت‌گر قرار گيرد. شوينده مورد استفاده، لازم است ازسويي بدون آسيب‌رساندن به پارچه، ميزان پاك‌كنندگي مناسبي داشته باشد و ازسويي ديگر، اثر نامطلوبي روي الياف منسوج، در درازمدت ايجاد نكند. باتوجه‌به كاربرد گسترده ماده فعال‌سطحي سديم لوريل اتر سولفات (ماده فعال‌سطحي آنيوني) در بيشتر شوينده‌ها و دردسترس و مقرون‌به‌صرفه‌بودن آن، در اين پژوهش، كوشش شد با بررسي معايب و مزاياي اين ماده فعال‌سطحي در ترشويي پارچه‌هاي پنبه‌اي تاريخي، مناسبت آن ارزيابي شود. به‌منظور دست‌يابي به اين هدف، لازم است قابليت پاك‌سازي‌ و تاثيرات تخريبي آن در پاك‌سازي پارچه‌هاي پنبه‌اي بررسي گردد. روش پژوهش تحليلي- مقايسه‌اي و شيوه گردآوري داده‌ها از طريق آزمايش‌هاي مرتبط با موضوع پژوهش همچون تهيه طيف مادون قرمز- انعكاس كلي تضعيف‌شده، تعيين ميزان مقاومت كششي، رطوبت بازيافتي (تعادلي)، هدايت الكتريكي، رنگ‌سنجي و pH بوده ‌است. مراحل انجام پژوهش حاضر بدين‌گونه بود كه پارچه‌هاي پنبه‌اي پيرسازي‌شده با شوينده حاوي ماده فعال‌سطحي موردِنظر، سديم كربوكسي متيل سلولز و اتيلن دي‌آمين تترا استيك اسيد شسته و قبل و بعد از شستشو آزمايش شدند. نتايج بيانگر آن بود كه ماده يادشده تاثير تخريبي بر سلولز نداشته و در شستشوي پارچه‌هاي پنبه‌اي تاريخي مي‌توان از آن استفاده كرد.

Although the issue of cleaning and washing the historical textiles and fabrics has been proposed in the field of conservation and restoration for a long time, it is still one of the important and challenging issues in this field. Depending on different characteristics of detergents, the cleaning formulation for various textiles will be different. Having different additives and changes of formulation due to time passing, industrial and commercial detergents lack sufficient and proper conditions to be used in such field. Choosing a detergent which is proportionate to the conditions of the textile and its physical features, has good cleaning effect and does not damage the textile and create bad effects on its fibers in the long run should be considered by the conservator in his plan. Regarding the extensive use of Sodium Lauryl Ether Sulphate (Anion surfactant) in most detergents and its being available and economical, this research aims to investigate its suitability by investigating its advantages and disadvantages in the wet-cleaning of historical cotton textile. To reach such an aim, its cleaning capacity and damaging effects in the cleaning of cotton textile should be assessed. The method of this research is comparative-analytic and the data has been gathered via relevant experiments such as ATR-FTIR, colorimetery, tensile strain etc. The aged cotton textiles are washed by the detergent which consists of the under-study surfactant, and they are examined before and after washing. The results of this study show that it has no damaging effect on the cellulose and can be used in washing historical cotton textiles.