طبقه‌بندي علوم؛ چيستي، چرايي و چگونگي

Classification of Science, What, Why and How

تنظيم مدلي براي ارزيابي و بهينه‏سازي وضعيت فعلي علوم، راهي است كه دير يا زود، براي رفع نيازمندي‏ها و معضلات جوامع بشري و دستيابي به اصلاحات، بايد پيموده شود؛ زيرا نه براي جمهوري اسلامي ايران امكان‌پذير است كه بر مبناي مدل سرپرستي غرب برنامه‏ريزي كند (به دليل ناهماهنگي آن با نظام ارزشي اسلام) و نه روش‏هاي موجود مي‏تواند پذيراي نظام ارزشي اسلام باشد. به عقيده بسياري از پژوهشگران، نابساماني حاكم بر برنامه هاي جديد آموزشي در بيشتر كشورهاي اسلامي، تا حد زيادي به سبب فقدان بينش مبتني بر سلسله مراتب علوم است، كه امروزه در نظام سنتي آموزش اسلامي ديده مي شود. بنابراين ضرورت پي ريزي طرحي مبتني بر انديشه ديني امري مسلم و آشكار است. اما از طرف ديگر تكيه بر طرح هاي قديمي نيز مشكل گشا نيست، زيرا هريك كاستي هايي دارند و اين طبقه‌بندي ها پيش از هر چيز، تابع رويه و روش فكري عالمان و انعكاسي از نوع نگرش و جهان‏شناسي آنانند؛ و گاه تابع موقعيت تاريخي علوم، حوادث اجتماعي و فرهنگي؛ و گاهي نيز تابع گسترش كيفي تمدن ها و تاثير متقابل علم و تمدن هستند و هر طبقه‌بندي، اساسي نظري و بنياني منطقي- فلسفي دارد؛ بنابراين مبناي نظري يك مكتب معين فلسفي پديد آمده است. اما از آنجا كه طبقه‌بندي علوم نياز به مقدماتي دارد، در اين مختصر به تبيين چيستي، پيشينه، ضرورت، هدف، انواع، اصول و در نهايت الگوهاي مختلف طبقه بندي مي پردازيم، تا زمينه اي باشد براي ارايه طرح هاي جديد در حوزه طبقه بندي علوم.

Setting a model for evaluating and optimizing the current state of science, is the way that must be passed for reforming and meeting the needs and problems of the society. Because it is not possible for the Islamic Republic of Iran to plan on the basis of the western model (due to its inconsistency with the value system of Islam) the current methods cannot be receptive to the value system of Islam. According to many researchers, these disorders are due to the lack of insight on the basis of the hierarchy of sciences which is seen today in the traditional system of Islamic education. Hence the need to create a plan on the basis of religious thinking is clear, but on the other hand, relying on the old scheme does not work because each one has shortcomings. These categories, more than anything else are based on the thoughts of scholars and sometimes are influenced by the history of science, cultural and social events, etc. and each classification is based on theoretical and logical-philosophical foundation and therefore is on the basis of a certain philosophical school. But because the classification of sciences requires preliminary actions, in this paper we explore the nature, history, necessity, purpose, types, principles and patterns of classification to provide the conditions for new schemes in the field of classification of sciences.