مهمترين نوآوريهاي منطقي خونَجي و نقش ابهري در بسط و گسترش آنها

Khoonaji’s most Important Logical Innovations and Abhari’s Role in their Development

نقش خونَجي و ابهري در تحول و رشد منطق سينوي، در قرن هفتم هجري، انكارناپذير است. آنها افزون بر بسط و گسترش برخي از نوآوريهاي ابن‌سينا، و جرح و تعديل در برخي از افكار فخر رازي، از ابتكارات منطقي خاصي برخوردار بوده‌اند. از جمله اين ابتكارات ميتوان اين موارد را بر شمرد: تقسيم قضيه حمليه محصوره به چهار نوع حقيقيه مطلقه، خارجيه مطلقه، حقيقي الموضوع و خارجي الموضوع؛ افزودن قضيه ذهنيه بر تقسيم ثنايي حمليه مسوره به حقيقيه و خارجيه؛ تفكيك عكس نقيض مخالف از عكس نقيض موافق؛ كشف قضيه طبيعيه و خارج ساختن آن از مهمله و شخصيه‌انگاري؛ كشف انعكاس سالبه جزييه در خاصتين؛ بحث مستوفي در شرايط و حكم انتاج شكل چهارم در مختلطات و افزودن سه ضرب بر ضروب منتج آن در موجهات مركبه. در اين نوشتار هدف اينست كه به تبيين و بررسي موارد مذكور بپردازيم.

The roles of Khoonaji and Abhari in the development and growth of Sinan logic in the seventh century (AH) are undeniable. In addition to expanding and disseminating some of Ibn Sina’s innovations and modifying some of Fakhr al-Din Razi’s creative logical ideas, they had their own logical innovations in this respect. From among them, reference can be made to dividing the categorical defined proposition into four absolute factual, absolute external, factual-subject, and actual-subject propositions; adding the mental proposition to the binary division of the categorical quantified proposition into factual and external types; distinguishing the negative inverse conversion proposition from the positive one; discovering the physical proposition and separating it from the indefinite and singular propositions; discovering the reflection of the particular negative proposition on peculiar propositions, providing a detailed discussion of the conditions and the validity judgment of the fourth form in mingled propositions and adding three modes to its conclusive modes in compound modal propositions. This paper intends to explain and investigate such innovations.