بررسي تغييرات برخي تركيبات فيتوشيميايي اندام هوايي و ريشه گياه ترشك وحشي (Rumex turcomanicus Czerep) طي مراحل مختلف نمو گياه

Variation of some Phytochemical Compound in Shoot and Root of Rumex turcomanicus Czerep. at Different Phenological Stages

مقدمه: ترشك وحشي يا ساق ترشك (Rumex turcomanicus Czerep) يكي از گياهان بومي با ارزش با مصارف سبزي و دارويي متعلق به خانواده علف هفت‌بند است كه به طور وحشي در شمال شرق ايران رشد مي كند و برگ‌هاي تازه آن در بين افراد بومي اين مناطق مصرف بالايي دارد. علي‌رغم مصرف بالاي اين گياه اطلاعات كمي از تركيبات و خواص اين گياه وجود دارد. هدف: هدف اين تحقيق ارزيابي تغييرات تركيبات فيتوشيميايي مهم در اندام هوايي و ريشه اين گياه طي مراحل مختلف نموي بود. روش بررسي: گياهان طي چهار مرحله نموي مختلف شامل مراحل رشد رويشي (رزت)، تورم جوانه انتهايي ساقه گلدهنده، گلدهي كامل و رسيدن بذر، از رويشگاه طبيعي گياه جمع‌آوري شده و پس از جداسازي به قسمت هوايي و ريشه، خشك شده و مقادير آسكوربيك اسيد اندام هوايي، اگزاليك اسيد اندام هوايي، فنل و فلاونوييد كل و فعاليت آنتي‌اكسيداني اندام‌هاي هوايي و ريشه، طي چهار مرحله‌ي نموي به روش اسپكتروفتومتري اندازه‌گيري شد. نتايج: نتايج نشان داد كه مقادير قابل توجهي از تركيبات فنولي و فلاونوييد و همچنين فعاليت آنتي‌اكسيداني بالا در‌ هر دو اندام هوايي و ريشه (با مقادير بالاتر اين تركيبات در ريشه نسبت به اندام هوايي) وجود دارد. بيشترين مقادير فنول، فلاونوييد، اگزاليك اسيد و فعاليت آنتي‌اكسيداني اندام هوايي در مرحله رسيدن بذر و حداكثر ميزان آسكوربيك اسيد در مرحله تورم جوانه انتهايي ساقه گلدهنده مشاهده شد. همچنين بيشترين ميزان فنول و فلاونوييد كل ريشه در مرحله تورّم جوانه انتهايي ساقه گلدهنده و بيشترين فعاليت آنتي‌اكسيداني در مرحله رسيدن بذر حاصل شد. همبستگي منفي بالايي بين ميزان آسكوربيك اسيد و اگزاليك اسيد عصاره اندام هوايي مشاهده شد. نتيجه‌گيري: مقادير تركيبات فيتوشيميايي در گياه ترشك وحشي تحت تاثير مرحله نموي و اندام مورد استفاده متفاوت مي‌باشد و با افزايش سن گياه از ميزان آسكوربيك اسيد اندام هوايي كاسته شده و ميزان اگزاليك اسيد افزايش مي‌يابد.

Background: Rumex turcomanicus Czerep. Locally named Sagh-Torshak, is one of native green vegetable medicinally valuable plant belongs to family Polygonaceae, growing spontaneously in Northeast Iran, where its leaves are highly appreciated and consumed. Despite the high consumption, its knowledge is inconsiderable. Objective: The aim of this study was to evaluate the changes of main phytochemical compound in leaf and root parts of R. turcomanicus Czerep. in different phenological stages. Methods: The wild-growing plants were harvested at vegetative, floral budding, full floweringand mature seed stages and dissected into root and shoot tissues, which were dried separately and subsequently assayed for total phenolics, flavonoid, ascorbic acid, oxalic acid content and antioxidant activity, by spectrophotometric method. Results: The results showed considerable contents of phenol, flavonoid and antioxidant activity in roots and shoots of plant, with the higher contents in roots as compared to shoots. Among different phonological stages the highest total phenol, flavonoid, oxalic acid content and antioxidant activity of shoots was obtained in mature seed stage. Ascorbic acid of shoot was highest in floral budding stage. The greatest total phenol and flavonoid content of root was observed in floral budding stage, while the highest antioxidant activity was obtained in mature seed stage. A high negatively correlation was obtained between ascorbic acid and Oxalic acid. Conclusion: The concentrations of secondary metabolites in Rumex turcomanicus Czerep. depend on the phenological stage and tissue of the plant. As plant aged, oxalic acid and ascorbic acid of shoots were increased and decreased, respectively. Keywords: Rumex turcomanicus Czerep., Antioxidant activity, Ascorbic acid, Correlation, Oxalic acid, Total phenolics