بررسي گونه‌هاي گياهي براي امكان‌سنجي اكتشاف كروميت به روش بيوژئوشيميايي در افيوليت‌هاي خواجه‌جمالي، نيريز، ايران

در اكتشاف معادن، بررسي جذب عناصر فلزي توسط گياهان اهميت دارد اما اكتشاف بيوژئوشيميايي در ايران چندان مورد توجه نبوده است. هدف از اين پژوهش بررسي گياهان بومي در محدوده معادن خواجه‎جمالي براي امكان‎سنجي اكتشاف كروميت و سنجش غلظت عناصر آهن، مس، سرب و نيكل توسط ضريب جذب زيست‎شناختي (BAC) و نيز بررسي و اعتبارسنجي استفاده از نمونه هاي گياهي شاهد در كنار مطالعه نمونه خاك و با انجام آزمون هاي آماري استاندارد است. ناحيه خواجه‎جمالي جزو نوار افيوليتي آلپي است و در محدوده پهنه راندگي زاگرس قرار گرفته است. واحد هاي سـنگي در اين منطقه بيشتر شامل سنگ هايي از توده افيوليتي نيريز است كه بيشتر از نوع هارزبورژيت و دونيت هستند و كانه اصلي در آنها كروميت است. در مطالعات پيشين غلظت عناصر فلزي مورد نظر در خاك منطقه محاسبه و به منظور بررسي ميزان جذب پنج عنصر كروم، نيكل، آهن، مس و سرب در گونه‎هاي گياهي بادام كوهي، پسته كوهي، باردلنگ، گون كوهي و ريواس، 25 نمونه (از هر گونه گياهي 5 نمونه) در منطقه و 5 نمونه خارج از منطقه به عنوان نمونه شاهد (از هر گونه گياهي يك نمونه) برداشت شده و توسط دستگاهICP-OES تجزيه شد. ضريب BAC در همه گونه هاي گياهي مورد مطالعه براي هر پنج عنصر يادشده ضعيف يا بسيار ضعيف محاسبه شد. تحليل آماري داده ها با آزمون هاي Oneway Anova و T-test نشان داد كه گون كوهي و باردلنگ براي عنصر سرب و گياه ريواس براي عنصر نيكل مي توانند براي پي جويي قابل استفاده باشند. اين پژوهش پيشنهاد مي دهد كه در مطالعات آينده براي مناطقي كه پوشش گياهي آنها ضريب BAC ضعيفي داشته و يا ضريب BAC در آنجا تعيين نشده است، مقايسه غلظت عناصر در گياهان منطقه با گياهان يك ناحيه شاهد به عنوان يك ابزار كمكي مدنظر قرار گيرد.

Surveying the uptake of metal substances by plants has a very important role in mineral exploration, but biogeochemical exploration has not been paid much attention in Iran. The aim of current study was surveying vegetative species of Khajeh-jamali mineral area to evaluate the probability of biogeochemical exploration of chromite and to evaluate the uptake of Iron, Copper, Lead and Nickel in the floral plants providing biological absorption coefficient (BAC). Also it aimed to evaluate the reliability of comparing metal uptake of the plants with control groups as an assisting method of exploration. The area is located on the Zagros thrust zone belong to the Alps ophiolitic band. Rock units of this area are mainly composed of rocks from Neyriz ophiolite assemblage, which are mostly of Harzburgite and Dunite types with chromite as the major mineral. The concentrations of metal substances in this area are assessed in previous studies.To study six substances of Chrome, Nickel, Iron, Cupper, Lead, and Zinc, in five herbal species including Amygdalus carduchorum ,Pistacia atlantica, Ebenus stellata, Asragalus sp. and Rheum ribes, twenty five samples (5 from each species) were collected in the study area and five samples (one for each species) were collected from an area outside of the region as control. The samples were analyzed by ICP-OES method. The resultant data was statistically analyzed using One-way Anova and T-test. BAC was in “low” or “very low” range for all the five plant species. The results showed that Rheum Ribes could be useful in Nickle exploration and Ebenus stellata for Lead exploration. This study suggests future biogeochemical investigations of areas with flora having undefined or low BAC to consider comparison of plants’ substance uptake with controls as an assisting method.