بررسي جايگاه ايران در تجارت بين‌المللي: يك رهيافت شبكه

در دهه گذشته، بسياري از مطالعات كاربردي مشترك در زمينه سيستم‏هاي اقتصادي- اجتماعي با استفاده از تحليل‏هاي شبكه‏اي انجام يافته است. در اين گونه مطالعات، ارتباطات تجاري را مي‏توان شبكه‌اي تلقي كرد كه كشورها ريوس آن‌اند و رابطه‏هاي تجاري بين كشورها نقش يال‏هاي اين ريوس را بازي مي‏كنند. در مطالعه حاضر سعي شده است ساختار شبكه جهاني صادرات و واردات كالا براي 104 كشور در هر يك از سال‏هاي 2000، 2005، 2010 و 2011 بررسي و با استفاده از مفاهيم شبكه‏ها، توپولوژي و ويژگي اين شبكه‏ها محاسبه شود. سپس، شاخص‏هاي شبكه براي ايران، به عنوان عضوي از آن‌ها، محاسبه شود و سپس با كشورهاي مهم مقايسه شود. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده، كليه شبكه‏هاي تشكيل‌شده در همه سال‏ها داراي توزيع پاور و ضريب خوشه‏بندي بالا بوده‌اند. نتايج مطالعات قبلي پيچيده‌بودن شبكه جهاني تجارت را تاييد مي‏كند. همچنين، نتايجِ شاخص مركزيت مياني نشان مي‏دهد كه ايران در همه سال‏هاي مطالعه‌شده كشوري تاثيرگذار در شبكه تجارت نبوده است و برخلاف كشورهاي مهم در اين شبكه با كشورهايي رابطه تجاري داشته‏ است كه خود كمتر با ديگر كشورهاي شبكه رابطه اندك تجاري داشته‌اند.

In the last decade, many applied common studies were done in economic social systems phenomena by using network analysis. In these studies, trade relations can be considered as a network that each vertex represents a country and the trade relations between countries represent links of this network. First, we try to make the world exporting and importing networks based on the existence data for 104 countries for the years 2000, 2005, 2010 and 2011 and then network properties and topology will be studied based on the network science. Studying the role of Iran and its positions in these trade networks will be calculated and we compare Iran with other important countries in these networks. Based on the obtained results, all of the constructed trade networks have power distribution and high clustering coefficient in all years and this study confirms that the world trade networks are complex networks. In addition, based on the obtained results from betweeness centrality, Iran is a middle class country in the world trade network. Also, Iran’s score in eigenvector centrality confirms that contrary to the important countries’ trade partners in these trade networks, most Iran’s partners do not trade much with other countries in the network.