بررسي و معرفي گونه هاي دارويي جهت كشت در ديم زارهاي كم بازده منطقه كوه پنج بردسير

Introduction of proper medicinal plant in order to cultivate in dry lands area

كمبود آب در استان كرمان همواره به عنوان يك عامل محدود‌كننده كشاورزي مطرح بوده است. يكي از راه حل‌هايي كه براي حل اساسي مشكل كم آبي مي‌توان مطرح نمود توجه بيشتر به كشاورزي ديم است. زياد بودن ميزان تبخير و تعرق و محدوديت منابع آبي در مناطق خشك و نيمه خشك، توجه بيشتر به مطالعه در مورد اثرات كشت ديم بر رفتار گياهان دارويي را ايجاب مي‌كند. به منظور بررسي استقرار، رشد و عملكرد گياهان دارويي چند ساله شامل (Rosa damascena، Thymus vulgaris،Rosmarinus officinalis ، Artemisia pesica،Thymus daenensis، Glycyrrhiza glabra، Thymus carmanicus،Lavandula officinalis ، Achillea millefolium، Olea europaea، Elaeagnus angustifolia،Salvia officinalis ، Ferula assa foetida) در شرايط ديم آزمايشي به مدت سه سال در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي (RCBD) در 3 تكرار در منطقه كوه‌پنج شهرستان بردسير اجرا گرديد تا سازگارترين گونه‌ها نسبت به خشكي مشخص گردد. در طي فصل رشد، آماربرداري مورفولوژيك و نيز نمونه‌برداري‌هاي لازم براي اندازه‌گيري شاخص‌هاي رشد انجام پذيرفت. نتايج نشان داد كه كاشت گونه‌هاي سنجد، زيتون و آويشن كرماني در تابستان سال اول به دليل طول دوره خشكي بالا، موفق نبوده و گياهان خشك گرديدند. هر چند در سال اول گونه هاي (آويشن باغي، بومادران، مريم گلي، رزماري و اسطوخودوس) توانستند به رشد خود ادامه دهند اما در سال دوم، عدم بارندگي در زمان مناسب ( اوايل بهار و تابستان) منجر به خشك شدن و حذف گونه‌ها گرديد. گونه‌هاي مقاوم به خشكي كه توانستند شرايط سخت سال‌هاي مورد آزمايش را طي كنند شامل (گل محمدي با 85%، آويشن دنايي با 60%، درمنه ايراني با 77% ، آنغوزه و شيرين بيان با 100 زنده ماني) با شرايط اقليمي منطقه سازگار بودند. نتايج بدست آمده نشان داد تاج پوشش گونه‌هاي چند ساله مستقر شده با افزايش سن افزايش يافت. بيشترين ماده خشك در گونه‌هاي آويشن دنايي، آنغوزه و درمنه ايراني به ترتيب معادل 188، 6/135 و 16 گرم در متر مربع و از سال سوم بدست آمد. وزن خشك ريشه شيرين بيان معادل 3/173 گرم در متر مربع و بيشترين تعداد گل در گل محمدي از سال سوم معادل 31 عدد حاصل شد.

Water shortages has always been a great concern as a limiting factor for agricultural production in Kerman province. Rainfed sowing may be recommended to bypass the problem. Because of high rates of potential evapotranspiration and limited water resources in arid and semiarid areas, it is expected more attention will be paid to study of the effects of rain fed culture on quality of medicinal plants. In order to investigate the establishment, growth and yield of some of perennial medicinal plants (Thymus caramanicus, Elaeagnus angustifolia, Olea europaeain, Thymus vulgaris, Rosa damascena, Thymus daenensis, Artemisia persica, Ferula assa feotida, Glycyrrhiza glabra, Rosmarinus officinalis, Lavandula officinalis, Salvia officinalis, Achillea millefolium ), the study was conducted using a randomized complete block design (RCBD) with 3 replications during 3 years from 2012 to 2014 in the Kohpanj mountains in the west of Bardsir city. During the growing seasons, the phonological and morphological events were recorded and finally analyzed by SAS software and the means were compared using Duncanʹs Multiple Range Test at 0.05 level. The results showed Thymus caramanicus, Elaeagnus angustifolia and Olea europaeain destroyed in the first summer because of environmental drought. Thymus vulgaris, Rosmarinus officinalis, lavandula officinalis, Achillea millefolium and Salvia officinalis Survived in the first year, but destroyed in the second year. Rosa damascena (85%), Thymus daenensis (60%), Artemisia persica (77%), Ferula assa feotida (100%) and Glycyrrhiza glabra (100%) had the most survival rate among the species. With aging, dry weight of the plants were increased. The greatest dry weights were in Thymus daenensis, Artemisia persica and Ferula assa feotida respectively equal 188, 135.6 and 16 g/m2. The greatest dry weight of root in Glycyrrhiza glabra (173.3 g/m2) obtaind in the third year. The most number of flowers in Rosa damascena (31 flowers per plant) obtained in the third year.