پژوهشي درباره تخته قاپوي ايلات و عشاير فارس در عصر پهلوي اول و پيامدهاي مالياتي آن با اتكا به اسناد تاريخي

Forced settlement of nomads during Reza Shah Pahlavi reign (1925-1941): Economic consequences based on archival records

هدف: دورة پهلوی اول، از نقاط عطف تاریخ معاصر‌ایران محسوب می‌شود. رضاخان سردارسپه، كه با كودتای سوم اسفند 1299زمینة صعود خود را به مراحل بالای قدرت فراهم نمود، در 1304 و با تشكیل مجلس مؤسسان، به تخت سلطنت جلوس كرد. وی با تثبیت قدرت مركزی و جلوس بر تخت سلطنت در صدد برآمد شورش‌های عشایری در سطح كشور را نیز به انحاء مختلف سركوب نماید. ازجمله سیاست‌هایی كه رضاشاه برای سركوب ‌ایلات و عشایر به كار برد، خلع سلاح، تخته‌قاپو، و متحد‌الشكل كردن لباس آنها بود. هدف ‌این پژوهش، بررسی پیامدهای یكی از سیاست‌های عشایری پهلوی اول( تخته‌قاپو) در‌ایالت فارس و در بعد اقتصادی و مالیاتی می‌باشد.  روش/رویكرد پژوهش:‌این پژوهش با استفاده از منابع كتابخانه‌ای و اسناد و مدارك آرشیوی تألیف شده است. یافته‌ها و نتایج:  اجرای سیاست تخته‌قاپو(اسكان)‌ ایلات و عشایر فارس به‌دلیل عدم آشنایی با روحیات كوچ‌نشینان موفقیت‌آمیز نبود. باوجود الغای مالیات‌ ایلی اغنام و احشام توسط مجلس شورای ملی از خانواده‌های تخته‌قاپو شده،  مأموران وصول مالیات همچنان ‌این مالیات را از مردم مطالبه می‌نمودند. سرانجام، درنتیجة فشار دولت و حكومت نظامی ‌در وصول مالیات و اسكان آنان، نارضایتی عمیقی در میان عشایر نمودار شد و زمینه‌های یك شورش عشایری عمومی ‌را ‌ایجاد نمود.

Purpose: Reza Shah’s reign (1925-1941) was turning point in the modern history of Iran. After the consolidation of his power, he launched a policy of cracking down and forced re-ettlement of nomads to prevent future revolts. The policy included disarming, forced relocation and imposing a uniform dress. This paper looks into the economic consequences of the policy in Fars province in southeast Iran where the Ghashghaei tribe was dominant.  Methodology / Approach: Evidence from primary sources held in the Iranian National Archives makes the basis for analysis. Findings and Conclusion: The forced settlement policy was not successful because the agents implementing it were not familiar with the nomads’ culture and morale. Despite the abolition of tribal livestock taxes by the National Legislative Assembly (the Majles), military officers continued to levy the tax on settled people. As a result, widespread discontent led to a general uprising.