كشف حجاب در فارس؛ برنامه ها و مقاومتها (بررسي اسنادي)

The policy of banning the hijab in Fars province during the time of Reza Shah: stateʹs programs vs people resistance

هدف: امریه كشف حجاب مهم ترین اقدام پهلوی اول(1320-1304ش.)در روند مدرنیزاسیون بود. بررسی های تاریخی صورت گرفته تا كنون بخشی از اسناد این واقعه را منتشر ساخته است و اسناد قابل توجهی همچنان در آرشیوها موجود است. در این نوشتار در گستره جغرافیایی فارس – آن زمان استان هفتم – و در محدوده زمانی 1314 تا 1317ش. مهم ترین اسناد موجود  با محوریت؛ 1) نوع برنامه ها و اقدامات حكومت و 2)چگونگی مقاومتهای مردم بررسی شده است. روش/رویكرد پژوهش: روش پژوهش در این بررسی به شیوه پژوهش های تاریخی است، بدین ترتیب كه داده ها از منابع –بطور خاص اسناد- گردآوری و حول محور مساله پژوهش نظام یافته است. در پژوهش های مساله محور، رویكرد تبیینی مبنای بسیاری از بررسی هاست. بر این اساس روند شبه مدرن سازی پهلوی اول مبنای طرح كشف حجاب و همچنین اساس چگونگی پیشبرد آن قلمداد شده است. یافته ها و نتایج پژوهش: هر چند در بررسی اسنادی نگاه پژوهشگر به تعداد اسنادی است كه در اختیار دارد و بسته به داده های آن قادر به بازسازی واقعه است اما بطور معمول می توان چشم انداز قابل دركی ارایه كرد. حاصل این بررسی تایید این نكته است كه برنامه ها از مرحله تبلیغ و ترویج آغاز، و به تهدید و اجبار منتهی شد. متناسب با این روند، مقاومت ها به شیوه های گوناگون سلبی و ایجابی بروز یافت و از نهادینگی آن جلوگیری كرد. در مجموع باورهای دینی و سنتهای پایدار، مهمترین مانع در روند سیاست های شبه مدرن سازی دوره پهلوی اول – از جمله كشف حجاب-بود.

Purpose: This paper studies events following the announcement of the mandatory discard of the hijab by women during the years 1935- 1938. First, the government programs and undertakings, then the resistance shown by people, is reported. Method/Research Design: Investigation is based on archival records. Findings: The program in the region started by promoting voluntary abandonment of the hijab, but ended with threats and forcible removal of the hijab by the police in public. As a result, resistance by people was both passive (women avoiding appearing in the public) as well as active (by resisting restrictions). Religion and tradition were instrumental in undermining the policy.