الهيات تمثيلي يا الهيات تشكيكي

Analogical Theology or Gradational Theology

در زبان بشري الفاظي وجود دارد كه در زبان ديني به نحو مشترك به خدا و مخلوقات نسبت داده مي‌شود. نسبت اين الفاظ به خدا و انسان به نحو مشترك لفظي و مشترك معنوي منجر به ديدگاه تشبيه و تعطيل مي‌شود كه از چالش‌هاي الهياتي است. انديشمندان اسلامي براي حل اين چالش به معنا و مفاهيم تشكيكي اين الفاظ متوسل شده‌اند. ملاصدرا، با مباني فلسفي خود، براي حل اين مسيله نظري را طرح كرده كه مي‌توان آن را الهيات تشكيكي ناميد. توماس آكويناس متفكر مسيحي در توجيه نسبت اين الفاظ نظريه‌اي را بيان نموده كه به الهيات تمثيلي معروف است. اين نظريه در جوامع علمي غربي و اسلامي مورد نقدهايي قرار گرفته است. با تحليل معناشناختي واژه‌هاي كليدي نظريه آكويناس و تبيين محتواي آن مي‌توان نشان داد كه ديدگاه او با تفاوت‌هايي همان نظريه الهيات تشكيكي است. او در اين زمينه از ابن‌سينا متاثر است.

There are attributes in the ordinary language that have been commonly attributed to God and His creatures. Ascribing these attributes to God and His creatures univocally or equivocally leads respectively to anthropomorphism and agnosticism. To solve this problem, some Islamic thinkers have appealed to the gradational meaning of these attributes. Mulla Sadra has presented a theory for this problem that based on his philosophical principles and can be called “gradational theology”. St. Tomas Aquinas has tried to cope with the problem by appealing to the doctrine of Analogy. This theory has been criticized both by Islamic and Christian thinkers. By the semantic analysis of the key words of Aquinas’s theory, it can be said that his theory is similar to the gradational theology with some slight differences. Besides, it can be said that, concerning this problem, he was influenced by Avicenna. This article seeks to explain this claim in an analytic-descriptive way along with comparing the theories of Mulla Sadra and Thomas Aquinas.