نقدي بر شرح ديوان خاقاني

A Review of the Book Exegesis of Khaqani’s Divan

چكیده خاقانی شروانی از شاعران پرآوازة قرن ششم هجری است كه به تبع شاعران هم‌عصر خود در رعایت سبك فنی مصنوع و الزام به آوردن غالب اطلاعات و اصطلاحات علمی، معارف دینی، تاریخ، اسطوره، باورهای عامیانه، و ... گوی سبقت از بسیاری از همگنان خود در دشوارگویی ربوده است؛ به همین سبب، بسیاری از خاقانی‌پژوهان كوشیده‌اند، ضمن تصحیح و تنقیح دیوان خاقانی، پرده از پاره‌ای رمز و رازهای پوشیده در شعرش بردارند و ضمن معنی تمام یا گزینش ابیاتی از دیوان، پژوهندگان شعر خاقانی را مددكار باشند. شرح دیوان خاقانی اثر محمدرضا برزگر خالقی از دیگر كوشش‌های در همین مسیر است كه در ادامه و پیش روی‌داشتن گنجینة عظیمی از خاقانی‌پژوهی، اعم از شرح‌های كلی، گزینه‌ها، كتاب‌ها، و مقالات فراوان، به شرح پنجاه قصیده از دیوان پرداخته است. این شرح با همة تلاش‌های ستودنی شارح، مصون از سهو و خطا و عاری از نقص و كاستی نیست. این مقاله كوشیده است در حد اختصار به پاره‌ای از این موارد بپردازد.

Khaqani Shervani is one of the renowned poets of the sixth century, who outstripped many other poets in saying complicated poems by using an intricate technical style as well as citing many scientific, religious, historical, mythological terms and folk beliefs in his poems. That is why many of Khaqanischolars have attempted to reveal some hidden mysteries of his poems in addition to editing his Divan. By explaining full verses or a selection of them, they have tried to help researcherswith Khaqani’s poems. Exegesis of Khaqaniʹs Divan by Dr. Mohammadreza Barzegar Khaleqi is one of the mentioned efforts. In his work, Dr. Barzegar Khaleqi, with an access to a huge collection of scholarly works on Khaqaniincluding descriptions, books, excerpts, and essays, has described 50 odes of Khaqani’s Divan. Despite all the admirable attempts of the exegete, this exegesis is not free of errors and defects. The present paper aims to briefly study some of these flaws.