سياست‌ها و عملكرد ناصرالدين‌شاه در توسعه راه‌هاي گيلان با تأكيد بر بازخواني و تحليل سند امتيازنامه راه شوسه انزلي به قزوين

Naser al-Din Shah Qajar and the Tsarist Russia Goals and Policies in Developing Roads in Guilan Province: Analysis of Ghazvin-Anzali road Concession

هدف: هدف پژوهش حاضر، پاسخ به این مسئله  است كه ناصرالدین‌شاه و روس‌ها در قبال راه ارتباطی ایالت گیلان، چه اهداف سیاسی و اقتصادی را دنبال می‌كردند و تا چه حد در رسیدن به اهداف خود موفق عمل كردند. روش/ رویكرد پژوهش: در این تحقیق، سعی شده با توجه به منابع دست اول و اسناد، تحلیلی تاریخی ــ اسنادی از بحث ارائه شود. یافته‌ها و نتایج پژوهش: دستاوردهای تحقیق نشان می‌دهد روس‌ها برای تفوق نظامی و اقتصادی خود در شمال ایران، خواهان احداث راه‌های ارتباطی بودند؛ ولی در بُعد بین ­المللی با مخالفت انگلیسی‌ها و در بُعد داخلی ایران با مخالفت دولت قاجار مواجه بودند. دولت انگلیس، تسلط ساخت هر نوع راهی در شمال ایران را به ضرر منافع خود در ایران می‌دانست و دولت قاجار واگذاری این امتیاز استراتژیك را به ­منزله افزایش قدرت روسیه در شمال ایران و تسلط نظامی روسیه بر پایتخت و شهرهای مركزی می‌دانست. در نهایت، بر اثر توافق روسیه و انگلستان در صحنه خارجی و فشار روشنفكران بر ایجاد راه به ­منظور توسعه اقتصادی، دولت ناصرالدین‌شاه، در 1893/1310ق.، امتیاز ساخت راه شوسة انزلی به قزوین را به شركتی روسی به نام «شركت بیمه و حمل و نقل» واگذار كرد. این راه طی چند سال ساخته شد و نتیجه آن افزایش نفوذ سیاسی روسیه و افزایش صادرات انواع محصولات تجاری به ایران بود.

Purpose: To explore the Russians’ political and economic aims in constructing a road to link the northern territory of Guilan to the central parts of Iran. Method/Research Design: Analysis carried out based on archival resources. Findings and Conclusion: Russians demanded concession to construct roadways in order to achieve military and economic supremacy in the north of Iran. However, they faced opposition from Britain, as the project was considered to be against the interests of the British in Iran. Qajars themselves were worried about the increase of Russian influence in the north, and in the capital and central regions. Nevertheless, after  Russia and Britain signed a treaty, as well as because of the enthusiasm of Iranians for development,  Naser Al-Din Shah granted the concession for the construction of a Ghazvin-Anzali  road to the Russian "Insurance and Transportation Company" in 1893. The road was built within a few years, and Russian gained the upper hand in the trade and politics of Iran in later years.