تحليل درون‌ رگباري پاسخ هيدرو- رسوبي حوزه آبخيز معرف خامسان

Storm-wise Analysis of Hydro-Sedimentary Response of Khamsan Watershed

رسوب‏دهي حوزه‏هاي آبخيز حاصل فرآيندهاي هيدرولوژيكي و فرسايشي فعال مي‏باشد كه پيش‏بيني و تخمين آن، به‌دليل اثرات متقابل فرآيندهاي مختلف، بسيار پيچيده است. آگاهي از رژيم‏هاي رسوب‏دهي و توليد رواناب، كمك مهمي در درك بهتر وضعيت فرسايشي حوضه‌ها جهت برنامه‏ريزي‏هاي مديريتي مي‏كند. بنابراين تعيين الگوي پاسخ هيدرورسوبي حوضه‏هاي كشور و تعيين عوامل مؤثر بر آن از اقدامات ضروري محسوب مي‏شود. بدين‏منظور حوزه آبخيز معرف خامسان كه در بالادست سد گاوشان قرار دارد، انتخاب گرديد و اقدام به پايش ميداني حوضه و اندازه‏گيري آب‏نگار‏ها و نمونه‏برداري بار رسوب معلق در طي دوره مطالعاتي 9 ماهه شد. در نهايت نيز پس از تعيين نوع رابطه بين رواناب و رسوب، اقدام به تفسير رخدادهاي سيل گرديد. نتايج حاصل از بررسي‏ها نشان داد كه از مجموع 6 سيل ثبت شده در حوضه، 5 واقعه داراي حلقه سنجه از نوع 8 شكل و تنها يك واقعه داراي حلقه سنجه در جهت عقربه ساعت مي‏باشد، كه در اين ميان بيشترين و كمترين حجم رواناب به‌ترتيب مربوط به واقعه‌هاي مورخ 11/8/1389 با 151488 مترمكعب و 15/10/1389 با 8/11764 مترمكعب بود. همچنين اين تحقيق نشان داد كه از نظر فصلي نمي‏توان الگوي مشخصي براي نوع مخصوصي از حلقه‏ها تعيين كرد. به‌نحوي‌كه ويژگي‏هاي بارندگي و رواناب، اثر ساير عوامل را تحت تأثير قرار داده و تفسير كننده روابط به‌دست آمده مي‏باشد. نتايج به‌دست آمده بر اهميت توزيع زماني بارندگي و روند افزايش و كاهش رواناب حاصله در حوضه‏هاي كوچك، جهت تفسير حلقه‏هاي سنجه رسوب تأكيد دارد.

Sediment yield of watersheds results from different erosional and hydrological processes which make it too complicated to be predicted. Awareness of runoff and sediment yield regimes is useful to better understand the erosional condition of watersheds for management. Therefore, determination of factors controlling hydrosedimentary response of watersheds is very necessary. For this purpose, ground surveying and measurements of hydrograph and sediment graph were carried out in the representative basin of Khamsan in the uplands of Gavshan dam during 9 months. Finally, relationships between runoff and sediment yield were obtained, then corresponding runoffsediment events were analyzed. Results showed that 5 events out of 6 occurring runoff events had eightshaped hysteresis loop and only one event showed clockwise hysteresis loop. Among them, the highest and lowest flood discharges were attributed to the events of 02.11.2010 and 05.01.2011 with 151488 M3 and 11764.8 M3 Run off, respectively. The study also showed that for this watershed no specific type of loop existed for a particular season. Accordingly, the seasonal patterns could not be attributed to a particular type of loop. Precipitation and runoff characteristics may have also played a role in addition to other factors. Results emphasize the importance of rainfall distribution and risingfalling limbs of hydrograph for the corresponding hysteresis loops in small watersheds.