ارزيابي وضعيت بالفعل بيابان‌زايي، با تأكيد بر معيار آب، اقليم و خاك با استفاده از مدل IMDPA (مطالعه موردي: دشت عباس)

Assessing Current State of Desertification Based on Water, Climate and Soil Indicators Using IMDPA Model (Case Study: Dashte Abbas)

در حال حاضر بيابان زايي به عنوان يك معضل گريبان گير بسياري از كشورهاي جهان از جمله كشورهاي در حال توسعه مي باشد و مشتمل بر فرآيندهايي است كه هم زاييده عوامل طبيعي بوده و هم به عملكرد نادرست انسان بر مي گردد. تحقيق حاضر به منظور بررسي پتانسيل بيابان زايي دشت عباس استان ايلام به وسعت 8/18028 هكتار با تكيه بر معيار آب، اقليم و خاك با استفاده از مدل IMDPA صورت گرفت. با استفاده از اين مدل ميانگين هندسي هر يك از شاخص هاي نوسانات سطح سفره، EC آب، SAR و نوع سيستم آبياري، بارش سالانه، شاخص خشكي و شاخص تداوم خشكسالي، بافت خاك، ضخامت خاك و EC خاك با كمك نرم افزار ArcGIS 9.3، به دست آمده و نقشه مربوط به وضعيت هركدام از معيارها تهيه شد. نتايج به دست آمده حاصل از بررسي معيار اقليم نشان دهنده اين است كه 100 درصد از مساحت منطقه در طبقه شديد قرار گرفته است. نقشه شدت بيابان زايي براساس معيار خاك نشان مي دهد كه بالغ بر 4843 هكتار از منطقه كه برابر با 8/28 درصد است در طبقه كم و 13185 هكتار كه معادل 13/73 درصد از منطقه است در طبقه متوسط قرار دارد. همچنين نتايج حاصل از ميانگين هندسي شاخص هاي معيار آب حاكي از اين است كه 4/10861 هكتار (2/60 درصد) از مساحت دشت در طبقه كم و 6/7166 هكتار (75/39 درصد) از مساحت منطقه در طبقه متوسط جاي دارد. نتايج حاصل از ارزش دهي معيارهاي مورد بررسي بيان كننده اين است كه معيار اقليم با ارزش 61/2 مؤثرترين معيار در افزايش شدت بيابان زايي دشت عباس است. بر اين اساس مشاهده مي شود كه ارزش كمي شدت بيابان زايي براي كل منطقه در طبقه متوسط قرار گرفته است.

Desertification is currently a big problem in many countries, especially in developing countries, and includes natural processes and improper human activities. The present study was conducted to evaluate the potential of desertification with an emphasis on water, climate and soil criteria using IMDPA Model in Abbas plain, Ilam province with an area about 18028.8 hectare. Geometric averages for indices including water table fluctuations, EC of water, SAR, irrigation system, annual precipitation, aridity index, drought continuity index, soil texture, soil thickness and Ec of soil were obtained using ArcGIS 9.3 and the status map of each criterion was prepared. The results of climate indicated that 100% of the area is in severe class. The desertification intensity map based on soil criteria demonstrated that over 4843 hectare (28.86 percent of total area) and 13185 hectare (73.13 percent of total area) are in low and moderate classes, respectively. Also, the obtained results from geometric average of water criteria indices showed that 10861.4 hectare (60.2 percent of total area) and 7166.6 hectare (39.75 percent of total area) are in low and moderate classes, respectively. The results also indicated that climate with the value of 2.81 is the most influential criterion in the severity of desertification in the study area. Accordingly, it can be said that the quantitative value of desertification intensity of total area is in moderate class.