بررسي عوامل مؤثر بر رفتار ترك‌پذيري خاك‌هاي شاليزاري(مطالعه موردي استان گيلان)

Investigation of Factors Affecting Cracking Behavior in Paddy Soils (Case study: Guilan province)

آبياري تناوبي با فواصل زياد در شاليزارها مي تواند موجب بروز ترك در خاك، تلفات آب و به دنبال آن آسيب به گياه گردد. اين مطالعه با هدف بررسي روند ترك پذيري و عوامل مؤثر بر آن در خاك چهار نقطه از شاليزارهاي استان گيلان ) مؤسسه تحقيقات برنج كشور در رشت، آستانه، شاندرمن و خمام) كه از نظر واحدهاي فيزيوگرافي متفاوت بودند از طريق اندازه گيري و ثبت مشخصه هاي مربوط به روند ترك برداري در سطح مزرعه و پس از قطع آبياري در مرحله رشد زايشي گياه برنج انجام شد. تجزيه خاك نشان داد كه علي رغم تشابه در نوع كاني غالب، ضريب انبساط خطي در خاك مؤسسه و خمام نسبت به دو خاك ديگر بيشتر است. ابعاد ترك ها هم بستگي معني داري با رطوبت حجمي و مقدار رس خاك نشان دادند. روند زماني توسعه ترك (عمق و پهنا و تراكم) نشان داد كه اين روند در خاك هاي مختلف متفاوت بوده اما متأثر از رطوبت خاك مي باشدكه اين متغير نيز خود متأثر از عمق آب زيرزميني مي باشد. عمق تركها در هيچ كدام از خاك ها از سخت لايه شخمي عبور نكرد. خاك هاي مورد مطالعه داراي يك حد آستانه نسبتاً مشخص در رابطه با پهنا و عمق ترك در فاصله زماني حدود 20 تا 25 روز پس از قطع آبياري بودند، به طوري كه پس از اين زمان، مقدار نسبتاً ثابتي از پهنا در حدود 3، 2، 5/2 و 5 سانتي متر و عمق ترك در حدود20، 25، 17 و 27 سانتي متر به ترتيب براي خاك هاي آستانه، خمام، شاندرمن و مؤسسه را نشان دادند.

Intermittent irrigation of paddy fields with long intervals can cause cracks in heavy soils, facilitate loss of water and finally damage the crop. This study was carried out in order to investigate the cracking trend and some other factors affecting soil cracking in four different physiographical areas of paddy field. The study areas were Rasht, Shanderman, Astaneh and Khomam in Guilan province. The experiment was carried out in paddy fields with transplanted rice by determining the physical properties relevant to cracking behavior after irrigation withdrawal in the reproductive stage. Soil analysis showed that despite similarity in type of dominant minerals, the linear expansion coefficients of Rasht and Khomam soils were higher than those of two other areas. In addition, there was a significant relationship between crack dimensions and volumetric soil water content and clay content. Furthermore, the temporal variation in study of crack development (depth, width and density) showed that they varied in different areas and were affected by volumetric soil water content and the groundwater depth. In addition, the depth of cracks in all soils did not reach the hard pan. All the investigated soils showed a definite threshold for width and depth of cracks for 2025 days after irrigation withdrawal. After this period, specific values for width (about 3.0, 2.0, 2.5, and 5.0 cm) and depth of cracks (20, 25, 17, and 27 cm) were registered for Astaneh, Khomam, Shanderman and Rasht, respectively