مطالعه اثرات تغيير كاربري اراضي بر ميزان كربن‌آلي و ساير ويژگي‌هاي خاك‌هاي ورتي‌سول (مطالعه موردي دشت بيله‌ور استان كرمانشاه)

Effects of Land Use Change on Organic Carbon Amount and Some Other Parameters in Vertisols (Case Study: Bilehvar Area, Kermanshah Province)

كاهش كيفيت و قدرت باروري خاك ناشي از هدررفت كربن آلي از مهم ترين پيامدهاي تغيير كاربري اراضي است، كه اثرات جبران ناپذيري را بر خاك به جاي مي گذارد. به منظور بررسي اثر تغيير كاربري اراضي بر ميزان كربن آلي خاك در خاك هاي ورتي سول، سري سرتيپ آباد به وسعت 1850 هكتار در جنوب دشت بيله ور با استفاده از طرح پايه كاملاً تصادفي در قالب آزمايش فاكتوريل با 10 تكرار در دو كاربري زراعي و مرتع مورد مطالعه قرار گرفت و برخي از ويژگي هاي فيزيكي و شيميايي خاك در دو كاربري با هم مقايسه شدند. نتايج مطالعات نشان داد كه كربن آلي خاك در افق هاي سطحي در كاربري مرتع بيشتر از كاربري زراعي بوده و به تبع آن ميزان كربن ترسيب شده نيز در كاربري مرتع بيشتر مي باشد، در افق هاي پاييني اختلاف معني داري در ميزان كربن آلي خاك در دو كاربري مشاهده نشد، در اثر تغيير كاربري اراضي از مراتع به زمين هاي زراعي ميزان جرم مخصوص ظاهري، نيتروژن، اسيديته و هدايت الكتريكي خاك به طور چشمگيري افزايش و درصد كربن آلي خاك كاهش مي يابد. فرايند فعال پدوتوربيشن، ميزان رس (بالاي 50 درصد)، خاكدانه هاي كوچك فراوان و ساختمان پايدار از جمله عوامل مهم در ذخيره كربن آلي در خاك هاي ورتي سول بوده كه مي توانند اثرات تغيير كاربري اراضي را بر ميزان كربن آلي خاك كاهش دهند. به طوركلي مي توان گفت كه تغيير كاربري اراضي نه تنها مي تواند لطمه شديدي بر ويژگي هاي فيزيكي و شيميايي خاك بر جاي بگذارد بلكه با هدررفت كربن و تصاعد بيشتر گازهاي گلخانه اي حيات كره زمين را نيز به مخاطره مي اندازد.

Reduction of quality and soil productivity due to organic carbon losses is one of the most important consequences of land use changes, that creates irreparable effects on the soil. To evaluate the land use effect on the amount of soil organic carbon in Vertisols, Sartip Abad series with extent of 1850 hectare in south of Bilehvar area in Kermanshah province was studied by using the completely randomized block design in factorial experiment with 10 repeats in farmland and grassland, some soil physical and chemical properties in two Lands compared with each other. The results showed that the soil organic carbon in surface horizons of grassland has been more than farmland and accordingly increase the amount of sequestrated carbon in grassland. No significant differences were found in the amount of soil organic carbon in lower horizons of two lands. Due to land use change from grassland to farmland, noticeably increase in Bulk density, Nitrogen, Acidity, soil Electrical Conductivity and decrease the organic carbon percent and the soil organic material. Pedutorbation, clay amount (higher of 50%), numerous small subsoil, and stable structure are the important factors in saving the organic carbon of vertisols that can reduce the effects of land use changes on organic carbon amount. Generally, it can be conclude that: the land use changes not only can create the severe damage on soil physical and chemical properties but with the carbon losses and more release of greenhouse gases exacerbate the pollution of environment which endangers the life in a earth planet.