از پراكنده رويي تا رشد هوشمند: تحليلي بر الگوي گسترش فضايي سكونت گاه هاي روستايي (مطالعه موردي: روستاهاي آخوند محله و سليمان آباد، ناحيه تنكابن)

هدف: تجلي فضايي افزايش جمعيت سياره خاكي به تبع صنعتي شدن، بهبود استانداردهاي زندگي و كاهش بيماري هاي همه گير طي سده گذشته، گسترش كالبدي- فضايي سكونت گاه هاي شهري و روستايي بوده است. روش: بر اين اساس، پژوهش حاضر، با بهره گيري از روش پژوهش توصيفي- تحليلي و استفاده از روش هاي كتاب خانه اي و ميداني براي گردآوري اطلاعات، بر آن است تا ضمن تحليل الگوي گسترش فضايي روستاهاي آخوند محله و سليمان آباد به ترتيب، طي سال هاي 92-1389 و 92-1386 بر مبناي الگوي پراكنده رويي روستايي به بررسي مزاياي احتمالي كار بست راهبردهاي رشد هوشمند به عنوان رهيافت بديل پايدار در گسترش كالبدي- فضايي سكونت گاه هاي روستايي بپردازد. جامعه آماري مورد بررسي، خانوارهاي ساكن دو روستاي سليمان آباد و آخوند محله است كه در سال 1390 داراي 894 خانوار بوده است. حجم نمونه مورد مطالعه نيز 286 خانوار است. شاخص هايي كه در اين پژوهش مورد بررسي قرار گرفته است؛ شامل: نيروها و عوامل اقتصادي (اشتغال و سرمايه گذاري)، اجتماعي (جمعيت و مهاجرت) و فرهنگي (جدايي گزيني و تملك اتومبيل) است. يافته ها: نتايج اين پژوهش نشان مي دهد كه تحولات جمعيتي و ورود مهاجران كه با خود سرمايه به همراه آورده اند و تغيير ساختار اشتغال و نوع سرمايه-گذاري هاي ساكنان و تملك بيشتر اتومبيل شخصي از جمله عوامل موثر در پديده رشد پراكنده هستند. هدايت رشد به درون بافت، تقويت پيوندهاي روستايي- شهري و تقويت خدمات و امكانات روستايي، اولويت بندي اصلي رشد هوشمند در سكونت گاه هاي روستايي مورد مطالعه است. محدوديت ها: محدوديت اصلي كه حاكم بر اين پژوهش، دسترسي نداشتن به داده ها و نبود پژوهش هاي مرتبط در ارتباط با سكونت گاه هاي روستايي بود. راهكارهاي علمي: جلوگيري از رشد بيروني با هدايت رشد به درون بافت، افزايش خدمات و مراكز تامين نيازهاي اصلي روستاييان جهت كاهش رفت و-آمد، تقويت پيوند روستا- شهري جهت تامين نيازهاي دو طرفه و نه صرف شكل گيري جريان يك طرفه، تهيه استراتژي هاي توسعه اقتصاد زراعي كه بر چشم انداز سنتي روستا تكيه مي كند، احياي محله هاي قديمي با تكيه بر ويژگي هاي فرهنگي و كالبدي برگرفته از محل به منظور تقويت حس تعلق مكاني. اصالت و روش: انجام نشدن كار پژوهشي در حوزه رشد هوشمند روستايي از نوآوري هاي اين مقاله است. به جرات مي توان گفت اين پژوهش در اين حوزه، جزو اولين پژوهش ها است.