شناسايي عوامل مؤثر بر فواصل زماني ميان اهداهاي خون با بكارگيري مدل شكنندگي مشترك كاكس به روش بيزي: يك مطالعه مقطعي بر حسب نمونه‌اي از افراد مراجعه‌كننده به مراكز انتقال خون در ايران

مقدمه: شناسايي افراد مستعد اهداي خون نقش زيادي در تهيه خون سالم دارد. هرچه فاصله زماني بين دو اهداي خون يك داوطلب اهداي خون كمتر باشد، شانس اين‌كه داوطلب اهداي خون به يك فرد اهداكننده مستمر خون تبديل شود افزايش مي‌يابد. هدف از انجام اين مطالعه، شناسايي عوامل مؤثر بر فواصل زماني بين اهداهاي خون در يك نمونه از اهداكنندگان بار اول خون است. روش‌ها: در مطالعه‌اي طولي از اطلاعات 864 نفر اهداكننده خون در پايگاه انتقال خون شهركرد استفاده شد. با تنظيم يك پرسش‌نامه، اطلاعات مربوط به سن، جنس، وزن، وضعيت تأهل، محل سكونت، سطح سواد، شغل، تعداد دفعات اهدا و فاصله زماني بين دو اهداي خون در مقياس روز جمع‌آوري شد. از نظر چارچوب داده‌هاي بقا، فواصل زماني بين اهداهاي خون جزء پيشامدهاي بازگشتي محسوب مي‌شوند. براي شناسايي عوامل خطر موثر بر فاصله‌هاي زماني بين داده‌هاي بقاي بازگشتي، با توجه به همبستگي زمان‌هاي بقا براي هر فرد، مدل كاكس با وجود اثر شكنندگي مشترك گاما به داده‌ها برازش داده شد و برآورد پارامترها تحت رويكرد بيزي و بر اساس الگوريتم‌هاي مونت كارلوي زنجير ماركوفي و به كمك نرم افزار WinBUGS به دست آمد. يافته‌ها: مدل خطر متناسب كاكس با وجود اثر شكنندگي مشترك گاما در مقايسه با مدل خطر متناسب كاكس بدون اثر شكنندگي برازش بهتري را بر روي داده‌هاي بقاي بازگشتي اهداي خون نشان داد. بر اساس نتايج مدل كاكس با شكنندگي گاما، متغير وزن بطور معني‌داري شانس اهداي خون را افزايش و فاصله زماني بين اهداهاي خون را كاهش داده است. هم‌چنين متغير سن به‌طور جزيي تأثير منفي بر شانس اهداي خون داشته است به‌طوري‌كه شانس اهداي خون براي افرادي كه سن كمتري داشته‌اند بيشتر و فواصل زماني بين اهداهاي خون آن‌ها كمتر بوده است. نتيجه‌گيري: با توجه به برازش بهتر مدل شكنندگي مشترك كاكس بر داده‌ها، همبستگي در بين زمان‌هاي بازگشتي اهداي خون هر فرد تأييد مي‌گردد. نظر به اين‌كه فاصله بين اهداهاي خون براي افراد با وزن كمتر و سن بالاتر بيشتر بوده است لذا لازم است با فرهنگ‌سازي و افزايش آگاهي اين افراد را به اهداي خون در فواصل زماني كوتاه‌تر ترغيب نمود.